“We hadden 200 treinen kunnen kopen van dit verlies”

NS heeft vandaag bekend gemaakt een recordverlies te hebben gemaakt in zijn 180-jarig bestaan: het spoorbedrijf boekte vorig jaar een netto verlies van 2,6 miljard euro. “Van dat bedrag hadden we ruim 200 nieuwe intercity’s kunnen kopen” zegt financieel directeur Bert Groenewegen bij de presentatie van de jaarcijfers.

Minder reizigers, in plaats van meer

Hoe anders was het beeld vorig jaar nog. Op de kop af een jaar geleden maakte het spoorbedrijf de jaarcijfers van 2019 bekend: 215 miljoen winst en een stijgende klanttevredenheid. “De wereld ziet er inmiddels heel anders uit” blikt Groenewegen terug. En dat kun je wel stellen.

Op de dag dat NS vorig jaar zijn jaarcijfers bekendmaakte werd even later de eerste officiële coronapatiënt bevestigd. Dat daardoor het aantal reizigers in een jaar tijd met 55 procent zou afnemen wist toen nog niemand. En dat terwijl de spoorsector juist uit ging van 45% groei in ruim tien jaar. Dat lijkt inmiddels heel onwaarschijnlijk: pas op zijn vroegst in 2025 verwacht NS weer het niveau van 2019 te halen.

Theoretisch tekort van 2 miljard

Bij het megaverlies zijn een aantal kanttekeningen te maken. Het grootste deel van het verlies komt doordat concessies minder waard zijn geworden, daarom heeft NS 2,3 miljard afgeboekt aan bijzondere waardeverminderingen. “We hebben nu voldoende liquiditeit, maar voor de lange termijn zijn er zorgen” vertelt Groenewegen.

In het meest extreme geval komt NS tot 2025 nog circa 2 miljard euro tekort, maar dat lijkt vooral theoretisch. “Dat is er naar verwachting nodig als de hoofdrailconcessie in 2025 stopt en er geen nieuwe concessie komt” legt Groenewegen uit. Hoeveel geld NS daadwerkelijk tekort zal komen, hangt mede af van de nieuwe concessievoorwaarden. Momenteel moet NS 80 miljoen euro per jaar betalen voor het hoofdrailnet.

Beschikbaarheidsvergoeding

Een andere manier om verlies te voorkomen is door minder treinen te laten rijden, dat wil het spoorbedrijf echter liever niet. Op dit moment hoopt NS de frequenties juist volgend jaar te kunnen verhogen. “Er zijn veel investeringen gedaan om de frequenties te verhogen, we hopen dat de reizigers terugkeren. Als blijkt dat reizigers wegblijven dan kan het nodig zijn dat we frequenties moeten aanpassen” reageert NS-topvrouw Marjan Rintel.

Tot en met september kan NS rekenen op een beschikbaarheidsvergoeding tot 93 procent van de kosten. Op die manier ontving NS vorig jaar 818 miljoen euro. Ook vanuit het Verenigd Koninkrijk en Duitsland kreeg NS-dochter Abellio compensatie. Door de compensatie in het Verenigd Koninkrijk wist NS daar zelfs een positief resultaat te behalen. Anders is dat in Nederland. Puur gekeken naar de bedrijfsvoering komt het spoorbedrijf dit jaar in ons land 111 miljoen tekort.

Nieuwe treinen

Vorig jaar maakte NS bekend nieuwe dubbeldekkers te willen gaan bestellen. Kan die bestelling nu wel doorgaan? NS verwacht van wel. “Dat project staat vooralsnog niet op onhold en we hebben gelukkig nog even tijd, want die nieuwe treinen zijn bedoeld voor na 2028” legt Groenewegen uit. Hij wijst erop dat de beoogde nieuwe dubbeldekkers ook bestaande treinen zullen vervangen.

Meer onzekerheden

De coronacrisis is niet het enige wat voor onzekerheid zorgt. In Duitsland onderhandelt NS al ruim een jaar over compensatie. Door vele werkzaamheden en de slechte staat van de infrastructuur kan Abellio de prestatiedoelen niet halen. “Deze zijn dus niet te beïnvloeden door de vervoerder” stelde het spoorbedrijf eerder. Tegelijkertijd zijn de personeelskosten gestegen omdat het personeel valt onder de cao van de Duitse spoorwegen en Abellio op die cao geen invloed heeft. Het spoorbedrijf hoopt binnenkort afspraken te maken met de Duitse opdrachtgevers.

Ook in het Verenigd Koninkrijk is er onzekerheid. De Britten willen het spoorsysteem veranderen, naar aanleiding van de Williams Rail Review die in maart wordt verwacht. In het huidige systeem worden werkzaamheden aan het spoor vaak slecht afgestemd met vervoerders en daardoor ontstaat er veel overlast. Daarnaast ligt er bij de vervoerders nu te veel risico, zo zal de conclusie van de Williams Rail Review naar verwachting zijn. In het land zijn in 2018 en 2019 al twee concessies genationaliseerd. Daarom wil de Britse overheid het omzetrisico naar zich toe trekken. De vervoerder kan alleen boetes krijgen bij slechte prestaties, of juist beloningen bij goede prestaties. Door de coronacrisis wordt het systeem mogelijk vervroegd aangepast en die aanpassing kan financiële gevolgen hebben voor NS, dat kan oplopen tot een bedrag van 244 miljoen euro.