Trein, bus en tram in 2024 fors duurder

Het openbaar vervoer wordt volgend jaar fors duurder. De Nederlandse Spoorwegen krijgen van staatssecretaris Vivianne Heijnen groen licht voor een extra prijsverhoging. Ook de bus, tram en metro worden volgend jaar aanzienlijk duurder.

Bus en tram: +10%

In het stads- en streekvervoer wordt volgend jaar een prijsverhoging van meer dan 10% voorzien, schrijft staatssecretaris Heijnen aan de Tweede Kamer. Dat betekent dat reizigers fors meer zullen gaan betalen als ze met de bus, tram of metro willen.

Treinkaartje +7%?

Bij het treinkaartje mag normaal gesproken alleen de verwachte inflatie worden doorberekend. De Rabobank voorziet in 2024 een inflatie van 3,8%. In 2024 mag de NS echter een extra prijsverhoging doorvoeren van 3,5%. Dat is omdat er in 2022 een inflatiegat ontstond: er werd vooraf een lage inflatie voorzien (+1,8%), maar in werkelijkheid viel die veel hoger uit (+12%). Hierdoor liep NS ruim 100 miljoen euro omzet mis.

NS benadrukte tot nu toe het inflatiegat zelf te dekken, maar daar komt in 2024 verandering in. Dan mag het treinkaartje extra in prijs verhoogd worden, in 2023 werd het gemiddeld 5,5% duurder. Voor 2024 moeten reizigers rekening houden met een een prijsverhoging van gemiddeld circa 7%. Hoe hoog de prijsstijging uiteindelijk wordt, zal afhangen van de inflatieverwachting van het CBS. De genoemde 7% is gebaseerd op de inflatieverwachting van de Rabobank, en dus niet gebaseerd op de CBS-verwachting.

Ook in 2026 extra prijsverhoging

Niet alleen volgend jaar mag de NS de tarieven extra verhogen, maar ook per 1 januari 2026. Ook dan geeft Heijnen groen licht voor een extra verhoging van nog eens 3,5%. Heijnen: “Ik kan me voorstellen dat deze maatregel zorgen oproept. Dit bleek ook uit de inbreng van enkele stakeholders. Ik begrijp deze zorgen, maar tegelijkertijd is dit een noodzakelijke maatregel om de tariefontwikkeling weer meer in lijn met de kostenontwikkeling te brengen.”

Heijnen wijst erop dat de personeelskosten zijn toegenomen, ook wijst ze op de hogere energiekosten. Dat is echter voor NS in beperkte mate van toepassing. NS heeft eind 2021 een nieuw contract met Eneco afgesloten. Toen al waren de energietarieven aan het stijgen, maar dat staat niet in verhouding tot de hoge energietarieven van 2022. “Als we halverwege dit jaar onze energie opnieuw hadden moeten inkopen, tot het einde van de concessieperiode, waren we ruim 1,3 miljard meer kwijt geweest” vertelde financieel directeur Bert Groenewegen vorig jaar in de Tweede Kamer. Het energiecontract van NS loopt tot en met december 2024.

Spitstoeslag

In de nieuwe concessie, die in 2025 ingaat, ontstaan er meer mogelijkheden voor een spitstoeslag. Dit mag NS echter geen extra omzet opleveren. Dat betekent dat als spitsreizigers meer moeten gaan betalen, reizigers in de daluren juist minder zullen gaan betalen. Heijnen: “Zonder een nieuw tariefstelsel zal de drukte in de spits toenemen en wordt de kans op een zitplaats in de spits kleiner.”

De staatssecretaris benadrukt dat het nieuwe tariefsysteem nog in onderzoek is. “Op dit moment ligt er dus nog geen definitieve uitwerking van een nieuw, gedifferentieerd tariefstelsel.” Omdat het stelsel nog niet is uitgewerkt, kan de staatssecretaris niet duidelijk maken welke impact de spitstoeslag voor reizigers zal hebben. Wel geeft Heijnen aan waar de nieuwe tarieven aan moeten voldoen. “Zo moet het nieuwe stelsel leiden tot een gemiddelde tariefverlaging voor de reiziger en tot een daadwerkelijke spreiding van reizigers. De informatie over de tarieven moet transparant en navolgbaar zijn. Invoering van een nieuw
tariefstelsel mag niet leiden tot aanpassing van de concessiesubsidie.”

Het nieuwe tariefsysteem moet per 1 januari 2026 in werking treden.

Kritiek Rover

Reizigersorganisatie Rover noemt het plan voor duurdere treinkaartjes in de spits “belachelijk”. “NS is gewoon al duur genoeg. De reiziger heeft al tijden te maken met afgeschaalde dienstregelingen. Wat ons betreft past daar maar één tariefverhoging bij en dat is 0 procent. Het kabinet zou dat roerend met ons eens moeten zijn want zij willen minder files, minder stikstofuitstoot en betere bereikbaarheid voor iedereen. De dure trein nóg duurder maken staat helemaal haaks op deze doelen en gaat gewoon gegarandeerd weer reizigers de trein uitjagen.”