Subsidie OV verdubbeld zonder grote reizigersgroei

De rijkssubsidie voor het openbaar vervoer is de afgelopen jaren verdubbeld terwijl het aantal reizigers nauwelijks is gestegen. De uitgaven aan het openbaar vervoer (met uitzondering van de trein) stegen van 2004 tot 2010 met 105 procent tot 1,9 miljard euro. Het aantal kilometers dat alle reizigers samen met bus, tram en metro aflegden steeg met maar vijf procent, blijkt volgens het Financieele Dagblad uit een studie van SEO Economisch Onderzoek.

• Bekijk het discussie-paper
• De informatie uit dit artikel is achterhaald, omdat de studie inmiddels is getrokken wegens fouten.

De provincies en stadsregio´s, die verantwoordelijk zijn voor het openbaar vervoer, letten vooral op de vervoerskundige kant maar te weinig op de kosten. Er worden vooral eisen gesteld aan de dienstregeling, de milieuvriendelijkheid en de aanwezigheid van wifi, maar de vervoerders hoeven de kosten volgens het onderzoek vaak niet te onderbouwen. De provincies en stadsregio´s zouden niet erg geïnteresseerd zijn in de kosten omdat het Rijk de rekening voor het grootste deel betaalt.

Meer aanbod
De kosten stijgen ook omdat het aanbod van OV aanzienlijk is toegenomen (+20%). Alleen het aantal reizigers is veel minder sterk gestegen. Daardoor neemt de bezettingsgraad van het openbaar vervoer de laatste jaren aanzienlijk af, zo blijkt uit het onderzoek.

Het onderzoek wijst erop dat de tevredenheid in het openbaar vervoer tussen 2004 en 2009 fors is toegenomen. Juist op plekken waar het OV wordt aanbesteed. Na een tweede aanbesteding neemt de waardering verder toe. Dus kennelijk is het openbaar vervoer door de wijze van aanbestedingen duurder geworden, maar krijgt de reiziger daarvoor ook meer kwaliteit.

Eén bieder
De kosten zouden ook oplopen doordat van concurrentie nauwelijks sprake zou zijn. Bij één op de vijf aanbiedingen is er volgens het onderzoek maar één bieder. In de meeste grote steden is geen sprake van concurrentie. 

Grote spelers
De markt wordt gedomineerd door grote spelers. Connexxion is de absolute marktleider met een aandeel van 33%. De nummer twee, Arriva, heeft een aandeel van ongeveer 17%.
Connexxion kreeg eerder toestemming van de Nederlandse Mededingingsautoriteit om de nummer drie Veolia over te nemen waardoor het marktaandeel zou stijgen naar 45%.Dit gaat echter niet door omdat Connexxion heeft besloten Veolia weer in de etalage te zetten.

Belastingbetaler
Zo´n zestig procent van de 1,9 miljard euro rijkssubsidie gaat naar de stadsregio´s. De reizigers dragen met de aankoop van kaartjes minder dan dertig procent van de eigenlijke kosten van het stedelijk openbaar vervoer bij.

Reizigersopbrengsten
Daarbij moet wel opgemerkt worden dat de reizigersoprengsten de afgelopen jaren ook enorm zijn toegenomen. In 2004 betaalden reizigers nog 550 miljoen aan het openbaar vervoer, in 2010 was dat gestegen naar 810 miljoen.

Niet optimaal
Eén van de onderzoekers, Carl Koopmans, stelt in het Financiële Dagblad vast dat de marktwerking niet slecht is. "Maar de manier waarop is aanbesteed, is niet optimaal". Het komt voor dat de opdrachtgever gedurende de concessieperiode aanvullende eisen wil stellen. Bijvoorbeeld schonere bussen of meer aanbod. "Op zo´n moment is er maar één onderhandelingspartner. Dat leidt net als in de bouw tot hoge meerkosten" leggen de onderzoekers in het FD uit.

Winst
Het is niet duidelijk of het extra geld in betere trams en bussen is gaan zitten of in extra winst voor vervoerders als Connexxion, Veolia en Arriva. Hun moedermaatschappijen maken meestal niet bekend wat de resultaten in Nederland zijn.

(c) Novum / Treinreiziger.nl. Afbeeldingen zijn afkomstig uit de SEO-studie.