Staatssteun voor exploitatie HSL mogelijk illegaal

De staatssteun die het Ministerie van Verkeer en Waterstaat aan NS dochter High Speed Alliance (HSA) is mogelijk illegaal, meldt TV programma Reporter zondag. HSA – dat voor 90% eigendom is van NS en 10% van KLM – bood in 2001 ruim honderdzestig miljoen per jaar om over de HSL te mogen rijden. In 2008 bleek HSA in financiële problemen te komen doordat de hogesnelheidstrein Fyra nog niet geleverd is. Daarop kreeg het bedrijf van het ministerie van Verkeer en Waterstaat een lening van 180 miljoen euro. Deze lening had het ministerie mogelijk niet mogen geven.

HSA raakte in financiële problemen doordat de nieuwe hogesnelheidstreinen nog niet geleverd zijn, terwijl het bedrijf al wel moest gaan betalen voor het gebruik van de hogesnelheidslijn. De treinen zijn volgens NS nog niet geleverd omdat de specificaties van het beveilingssysteem ERMTS steeds wijzigden. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat schoot HSA vervolgens te hulp. Dat mag volgens Europese regels alleen als er sprake is van overmacht.

Autoradio
Het TV programma Reporter beweerd dat er geen sprake is van overmacht. Zo zegt  European Railway Agency (ERA) in de uitzending dat de treinen zonder ERMTS kunnen worden afgebouwd. "Vergelijk het met een autoradio voor een auto" stelt ERA in de uitzending. Wel geeft de ERA toe dat ERMTS voor een trein veel belangrijker is dan een autoradio voor een auto.
Volgens Reporter gebruikt NS het beveiligingssysteem als excuus. NS is volgens het programma door eigen toedoen in de problemen gekomen doordat ze teveel voor de HSL heeft geboden en doordat NS een slecht contract met treinbouwer AnsaldoBreda. Volgens hoogleraar Mededingingsrecht Jean Paul van Marissing komt een slecht contract volledig voor rekening en risico van HSA en had het ministerie onder deze omstandigheden geen staatssteun mogen geven.

Failliet
Uit de TV-uitzending blijkt verder dat HSA niet alle boeken aan het ministerie van Verkeer en Waterstaat wilde tonen. Desondanks besloot het ministerie overstag te gaan en HSA te steunen. Zou dat niet gebeurd zijn, dan was HSA mogelijk nu failliet geweest. Dat wilde het ministerie Verkeer en Waterstaat kosten wat het kost voorkomen. Het contract met HSA levert de overheid 1,9 miljard euro op. Bij een fallissement zou er een nieuwe aanbesteding moeten volgen. Een nieuw contract zou dan veel minder opleveren omdat door nieuwe Europese regels geen exclusief recht meer aan één partij gegeven mag worden.

Contract
HSA moet jaarlijks aan de staat 160 miljoen betalen om over de HSL te mogen rijden. Gedurende de 15 jaar heeft HSA het alleenrecht om over de lijn te mogen rijden. HSA was de enige die zoveel geld bood om over de lijn te mogen rijden. Andere partijen boden niet meer dan 100 miljoen euro.
Eerder had NS nog veel minder dan 160 miljoen geboden, maar dat bod werd door oud minister Netelenbos afgewezen. NS wilde volgens diverse politici vervolgens kosten wat het kost de HSL lijn alsnog binnenhalen. NS was erg rooskleurig over de mogelijkheden van de lijn. Zo hoopte het bedrijf in 2010 18,9 miljoen reizigers via de HSL te kunnen vervoeren.

• Bekijk uitzending via uitzendiggemist.nl
• Vaak vergeten achtergronden bij de HSL