Foto: SJ, Stefan Nilsson
Steeds meer mensen nemen de trein in Zweden. De Zweedse staatsspoorwegen – SJ – vervoerde vorig jaar een recordaantal van 32 miljoen reizigers. En in 2019 zet de trend zich voort: 10% groei. Ook andere vervoerders vervoeren steeds meer reizigers. Het aantal nachttreinreizigers van de seizoenstrein Malmö – Berlijn steeg zelfs met 47 procent. Die groei brengt ook problemen met zich mee.
Zweden heeft de trein hard nodig, nu minder mensen met het vliegtuig willen reizen. Het begon allemaal toen Greta Thunberg besloot niet meer naar school te gaan en het milieuprobleem in kaart te brengen. Samen met duizenden andere kinderen staakte ze. De kinderen richtten zich niet enkel tot de politiek, maar ook tot hun eigen ouders thuis. Het milieuprobleem was nu persoonlijk en een grote ecologische voetafdruk werd een schande.
Het fenomeen flygskam (vliegschaamte) kreeg een hashtag en verspreidde zich razendsnel door het land. De guerillacampagne van de Zweedse kinderen, die al snel werden bijgestaan door academici en politici, liet het daar niet bij. Twitter overstroomde met hashtags als #vistannarpåmarken (‘wij blijven aan de grond’) en #hemester, een samenstelling van hem (thuis) en semester (vakantie).
De Zweedse kinderen werden gehoord, ook volwassenen sloten zich in grote getale bij hen aan. Zo berispte promovendus Svenja Keune haar collega’s die de wereld rondvliegen voor onderzoeken over milieuproblematiek. Het Zweedse symfonieorkest van Helsingborg maakte bekend dat vliegende musici niet meer welkom zijn. Je komt maar per bus, trein, fiets of te voet – of anders niet.
Dus zochten Zweden – niet enkel musici – alternatieve vervoersmiddelen. Het Zweedse tijdschrift Vagabond maakte bekend dat het Zweedse volk afgelopen jaar een half miljoen minder overzeese plezierreisjes maakte dan het jaar ervoor. Het aantal binnenlandse vliegreizen nam af met 10% ten opzichte van het jaar daarvoor. Dat heeft ook te maken met duurdere ticketprijzen door belasting op tickets, duurdere brandstof en landingsrechten.
Van de klimaatdiscussie profiteren Zweedse spoorwegmaatschappijen. Ze bereiken opeens veel meer mensen die in het verleden de trein niet overwogen. Het gaat daarbij niet alleen om reizigers die in het verleden vlogen, maar ook het aantal forenzen stijgt. Het private MTR (een vervoerder met de wortels in Hong Kong) vervoert nu bijvoorbeeld 25% meer forenzen. Waar de vervoerder eerst 320.000 forenzen trok, zijn dat er nu maar liefst 400.000.
Ondanks de klimaatdiscussie wordt het vliegtuig voor internationale reizen nog steeds vaak gebruikt. Hier is het aantal reizigers slechts 1% afgenomen. Dat heeft er ongetwijfeld mee te maken de internationale trein nog geen serieus alternatief vormt. Zo verkoopt de Zweedse spoorwegen online alleen internationale treinkaartjes naar Noorwegen en Denemarken. Wie naar Duitsland wil, kan bij het Zweedse staatsbedrijf niet online terecht.
Daar liep Volkskrant-columnist Jasper van Kuijk ook tegenaan, die in Zweden woont en voor kerst naar Nederland wilde reizen. Zijn zoon had Greta op televisie gezien en wilde de trein nemen in plaats van het vliegtuig. Van Kuijk speurde het internet af naar doenbare reizen, maar stootte op ingewikkelde reisschema’s met tot twaalf overstappen en lange wachttijden. Daar kwam nog eens bij dat de tickets niet online te boeken zijn. Van Kuijk gaf het op en vertelde zijn zoon schoorvoetend dat ze met kerst toch weer in het vliegtuig moesten stappen.
En Van Kuijk is zeker niet de enige die tegen dat probleem aanloopt. Getuige het succes van de seizoenstrein Malmö – Berlijn zijn veel mensen best bereid om ook internationaal per trein te reizen, mits het aanbod voldoet. Vanwege de enorme reizigersvraag heeft Snälltåget in elk geval tien tweedehandse rijtuigen aangekocht om volgend jaar het aanbod te kunnen uitbreiden. En ook de SJ gaat vanaf dienstregeling 2020 vaker de grens over. De snelle X2000 treinen Stockholm – Kopenhagen gaan vaker rijden.
Ondanks de uitbreidingen blijft het voorlopig even behelpen. Maar in de toekomst gaat dat hoogst waarschijnlijk veranderen. Zo wordt er momenteel gewerkt aan een tunnel tussen Denemarken en Duitsland. Het duurt echter tot 2028 voordat deze klaar is. De reistijd Kopenhagen – Hamburg wordt dan bijna gehalveerd: nu duurt de reis nog ruim 4,5 uur, maar dan nog maar 2,5 uur. De verwachting is dat er op dat moment ook directe treinen tussen Zweden en Duitsland gaan rijden, al zijn daar nog geen concrete afspraken over.
Op het spoor binnen Zweden zijn verschillende maatschappijen actief. Bij langeafstandstreinen is daarbij geen concessie benodigd. Zo neemt Transdev-dochter Snälltåget het op tegen de SJ. Drie keer per dag rijdt Snälltåget van Stockholm naar Malmö. Ook het eerder genoemde MTR concurreert tussen Stockholm en Göteborg met de Zweedse staatsspoorwegen.
Het wordt binnenkort nog gezelliger op de Zweedse spoorwegen, Flixtrain begeeft zich ook op de markt. Daar heeft SJ geen probleem mee, maar kijkt zelfs uit naar de concurrentie. “Onze ervaring is dat competitie de beste drijvende kracht om de services te verbeteren en te innoveren. Competitie is namelijk niet onze grootste uitdaging, maar het gebrek aan infrastructuur, aangezien er meer klanten dan spoorwegen zijn”, aldus SJ-woordvoerder Stephan Ray.
De staat ziet echter ook nadelige effecten van de competitie, zij doet momenteel onderzoek naar mogelijkheden om een nationaal kaartensysteem in te voeren. Dat zou vooral het plannen van een reis gemakkelijk maken en de reisinformatie duidelijker. Nu kan het voorkomen dat reizigers niet hun volledige reis in één ticket kunnen kopen. Ook hebben ze – door de grote vraag – te maken met hoge ticketprijzen. Vooral op populaire vertrektijden zijn er soms nauwelijks voordelige tickets te vinden.
Volgens Mark Ooijevaar – die het Zweedse spoornieuws op de voet volgt – zit het probleem vooral in het internationale spoorwegennetwerk. “De capaciteit van de sporen is beperkt en veel trajecten zijn overbelast”, aldus Ooijevaar. “Zeker voor internationale reizen is het gebrek aan infrastructuur een groot probleem. Onderhoud is nodig om het spoor in goed staat te houden, maar afgelopen zomer slokte een brand een groot deel van het budget op. Daarnaast is er nood aan een HSL-lijn, om het langeafstandsverkeer en het lokale verkeer te onderscheiden.”
Het probleem ligt volgens Ooijevaar niet bij de spoorwegen, maar bij de politiek. Zij zijn namelijk verantwoordelijk voor de infrastructuur. Er zijn plannen voor een HSL tussen Stockholm-Göteborg en Stockholm-Malmö waardoor reizen teruggaan naar 2u en 2,5 uur. “Dit gaat in totaal 23 miljard euro kosten. Het kostenplaatje houdt de politiek bezig, maar door de komende verkiezingen blijven de partijen terughoudend. Als er na verkiezingen geen meerderheid is, komen de projecten namelijk stil te liggen”, aldus Ooijevaar.
This post was last modified on 8 december 2020 21:23
De provincie Zuid-Holland pleit voor een landelijke centrale voor mensen die hulp nodig hebben bij…
Het Spoorwegmuseum is een bijzonder museumstuk rijker: vandaag werd het koninklijk rijtuig overgedragen aan het…
Al een derde van de incidentele reizigers reist met OVpay, reizen met je betaalpas. Sinds…
Vanaf december is het mogelijk om 45 minuten sneller tussen Amsterdam en Brussel te treinen…
Zonder abonnement tóch goedkoper reizen met NS. Dat kan met de NS PrijsTijd Deal. Wie…
Tot en met 18 juli krijg je 20% korting op alle Interrailtickets die geldig zijn…