Foto: Stefan Verkerk
Van het treinongeluk in Voorschoten tot de indiensttreding van de ICNG: in de laatste week van december (en dus van 2023) blikt Treinreiziger.nl terug op het afgelopen spoorjaar.
Het jaar begon met de goedkeuring van de ICNG, waardoor de nieuwe intercitytreinen van NS ook passagiers mogen vervoeren. Inmiddels is de Wesp (of het Boefje, een andere bijnaam) een vaste waarde aan het worden op het spoor: ze worden sinds april ingezet op de HSL tussen Breda, Rotterdam en Amsterdam en sinds de zomer ook tussen Den Haag Centraal en Eindhoven.
Bij ProRail was echter nog ontevredenheid over het voorgaande jaar, 2022. In dat jaar was een sterke toename in het aantal storingen te zien. Dat stoorde de spoorbeheerder, die zich voornam om het in 2023 beter te doen. Dat is, kort gezegd, niet gelukt.
Bij de regionale vervoerders was het begin dit jaar hommeles. Stakingen bij Arriva en Keolis zorgden ervoor dat de regionale lijnen dagenlang onbereden bleven. Ook was er binnen het personeelsbestand van regionale vervoerders sprake van structureel ziekteverzuim. De stakingen bleven tot diep in februari duren.
Er was ook goed nieuws bij de regionalen: Arriva startte op 25 januari succesvol met de wekelijkse nachttrein tussen Groningen en Schiphol. Tussen Maastricht en Schiphol reed eenzelfde nachttrein al een week eerder. Met de nachttrein maakt Arriva gebruik van de Europese wetgeving rond open toegang op het spoor, een thema dat gedurende het jaar vaak terugkwam. Open toegang is er voor reizigers echter niet: je kunt alleen instappen in de nachttrein als je een kaartje hebt gekocht in de app van Arriva.
Sinds de maandwisseling januari-februari kun je in het openbaar vervoer reizen met je ov-chipkaart, ook bij NS. 70.000 reizigers maakten in de eerste week van OVpay gebruik van die mogelijkheid. OVpay werkt alleen als je zonder abonnement of korting reist, want je betaalt met je pinpas altijd het volle tarief.
Ook nog niet opgelost: het personeelstekort bij NS. Om de treinen en perrons wat aan te vullen, zijn de Spoorwegen in februari gestart met het inzetten van kantoorpersoneel als assistent-conducteurs. Zo’n opleiding tot assistent duurt vier dagen en door deze maatregel, lukte het NS om tijdelijk langere treinen in te zetten.
Misschien lukte het NS om met die langere treinen de kas weer wat te spekken, want het bedrijf verkeert sinds de coronacrisis in financieel zwaar weer, zo bleek ook in februari. Dat komt door veranderd reisgedrag: de dinsdag en donderdag zijn extra druk, maar op andere dagen werken forenzen vaker thuis. Op dat reisgedrag heeft NS in 2024 de dienstregeling aangepast.
En er was al vaker kritiek op de hygiëne in treinen van NS, maar tijdens carnaval was het (uiteraard vooral in Brabant en Limburg) wel erg bont: de schoonmakers maakten overuren om al het carnavalsafval op te ruimen. Leuk feitje: op de grote stations in Brabant is de verkoop van frikandelbroodjes vervijfvoudigd (!) tijdens carnaval.
Maart stond vooral in het teken van dassen. Na het aantreffen van dassenburchten in het Friese Molkwerum en het Brabantse Esch lag het treinverkeer rond die plaatsen wekenlang stil. Vooral in Brabant leverde dat problemen op, want op het drukke traject tussen ‘s-Hertogenbosch en Eindhoven reden geen treinen. Eind maart leken de problemen opgelost, maar eind dit jaar keerde de das in Brabant toch weer terug naar het door hem geliefde plekje onder de rails. De staatssecretaris zoekt naar een structurele oplossing.
Reizigersorganisatie Rover uitte in maart haar zorgen over de voorgenomen dienstregeling van NS voor 2024. De vervoerder wilde aanvankelijk pas meer treinen laten rijden als ook de reizigersvraag toeneemt. Dat was geen goed idee volgens Rover: “Hiermee zakt de dienstregeling onder het minimum kwaliteitsniveau dat reizigers mogen verwachten en dreigt NS reizigers te verliezen.” Aan de wens van Rover is deels voldaan: er rijden in de nieuwe dienstregeling wekelijks 1800 extra treinen, maar op vrijdag en in het weekend is er vrijwel geen vooruitgang.
Gedoe op het spoor in Zwitserland, dan verwacht je dat er overlast is door hevige sneeuwval. Niets is minder waar: het waaide in maart in het kanton Bern zó hard dat twee treinen ontspoorden. Er vielen geen dodelijke slachtoffers, maar wel raakte een aantal mensen gewond.
Maart had ook een zwarte rand: bij een ongeval in het Utrechtse Maarn kwam een NS-machinist om het leven na een aanrijding door een andere trein. Onderzoek wees uit dat het ging om een noodlottig ongeluk.
Het was zelfs wereldnieuws: het kraanongeluk bij Voorschoten. Bij een nachtelijke aanrijding tussen een werkkraan, een goederentrein en een intercity viel één dode: de kraanmachinist. Tientallen mensen, vooral reizigers uit de nachttrein, raakten gewond. Het verhaal van Anwar, die direct na de crash in actie kwam en mensen hielp, maakte grote indruk.
Het duurde een week voordat de ontspoorde VIRM weggetakeld kon worden. Nog een week later kon ook het spoor weer in gebruik worden genomen.
Op 1 april opende eindelijk de metrolijn naar Hoek van Holland Strand, mooi op tijd voor het zomerseizoen. De aanleg van de laatste twee kilometer naar de kust werd ernstig vertraagd door gedoe met vergunningen en met de levering van beveiligingssoftware. Vanaf het centrum van Rotterdam bereik je het strand nu in 37 minuten.
Vervoerder Keolis won in april de aanbesteding voor de spoorlijn Amersfoort – Ede-Wageningen. Het vervoer over de Valleilijn was lang in handen van Connexxion, maar sinds het ingaan van de nieuwe dienstregeling op 10 december is het daadwerkelijk Keolis dat over de lijn rijdt. Nog wel met de kenmerkende Protos-treinstellen, trouwens.
In mei werd bekend dat NS van staatssecretaris Heijnen mag variëren met de prijzen van treintickets, bijvoorbeeld door een spitsheffing in te voeren. Op dat voorstel volgde veel kritiek, ook vanuit de Tweede Kamer. Dit najaar werd de prijsdifferentiatie weggestemd.
Nog meer maatregelen van NS: verplichte reserveringen voor reizigers naar België en Duitsland. Met die maatregel hoopte NS International grote drukte in de zomer tegen te gaan, maar van reizigersorganisaties kwam kritiek: “Het past totaal niet bij deze tijd om daar een reservering voor in te voeren.”
En we noemden het al: open toegang. Gebruikmakend van die wetgeving kondigde FlixTrain aan dat ze azen op een internationale treinverbinding tussen Duitsland en Nederland. De lowbudgetvervoerder is in Duitsland al op grote schaal actief en hoopt ook de Nederlandse markt te bestormen. Na FlixTrain volgden in juni ook nog Arriva, Qbuzz en uiteindelijk ook NS met plannen voor internationale treinverbindingen.
Mei was ook de maand van de inauguratie voor European Sleeper. De startup startte eind mei met de nachttreinverbinding Brussel-Amsterdam-Berlijn. In 2024 wordt de route verlengd naar Praag.
Juni begon voor veel reizigers in de regio Amsterdam met een domper: door een grootschalige systeemstoring rond de hoofdstad kwam het treinverkeer op zondagavond 4 juni tot stilstand. Dat leverde grote problemen op rond station Bijlmer ArenA, waar tienduizenden concertgangers strandden. Zij werden opgevangen in de Ziggo Dome. Ook de Jaarbeurs in Utrecht werd beschikbaar gesteld voor reizigers die hun reis niet konden voortzetten. De Tweede Kamer was not amused over de manier waarop NS en ProRail met de storing omgingen: Kamerleden spraken in een hoorzitting over “verbijsterende communicatie” en een “bizarre conclusie” van NS over de toedracht van de storing.
De rest van juni bleef station Bijlmer ArenA een zorgenkindje. Door vele grote concerten, bijvoorbeeld van Beyoncé en Harry Styles, én onhandig geplande werkzaamheden rond de hoofdstad bleef organisator MOJO waarschuwen voor grote drukte en aandringen op alternatief vervoer.
Minder druk was de trein waarmee Willem-Alexander half juni naar Brussel afreisde voor een staatsbezoek. De koninklijke trein, bestaande uit drie luxueuze ICR-rijtuigen, maakte daarmee zijn laatste officiële tocht. De Koning was geen grootgebruiker van het spoor: in tien jaar koningschap werd de trein slechts enkele keren ingezet. De traditie van een koninklijke trein stamt uit 1848; of er een volgend hoofdstuk komt, is nog onbekend.
En sinds juni kun je OVpay door heel Nederland gebruiken, in al het openbaar vervoer. Sinds januari was het volledige spoornet al gedekt, alleen het stadsvervoer in Rotterdam liet nog op zich wachten. Voorlopig geldt nog: reizen met je betaalpas kan alleen tegen voltarief. Abonnementhouders en mensen met recht op korting zijn nog even aangewezen op hun OV-chipkaart.
Juli begon stormachtig: zomerstorm Poly zorgde voor flink wat schade op het spoor. Op meerdere plekken in het land zorgden omgewaaide bomen voor hinder, bijvoorbeeld rond Zaandam, tussen Haarlem en Leiden en bij Beverwijk. Een groot deel van de dag reden er geen treinen in Noord-Holland, Flevoland, Friesland, Groningen, Drenthe, delen van Overijssel en delen van Gelderland. Ook het internationale treinverkeer liep vertraging op.
Over internationale treinen gesproken: ÖBB presenteerde deze maand de nieuwe generatie Railjets. Deze dubbeldekkers zijn bestemd voor het langeafstandsverkeer tussen Salzburg en Wenen en worden gebouwd door Stadler. Diezelfde treinenbouwer mag voor ÖBB ook aan de slag met nieuwe Cityjet-dubbeldekkers.
De onderhandse gunning van het hoofdrailnet aan NS voor de concessie 2025-2033 kon rekenen op fikse kritiek vanuit de Europese Commissie. Die startte in juli een procedure tegen dat monopolie, dat door Europese mededingingsregels illegaal zou zijn. Andere vervoerders, zoals Arriva, Keolis en Qbuzz, uitten eerder al hun zorgen over de onderhandse gunning. De procedure had echter geen opschortende werking en in december bleek uiteindelijk dat NS definitief exclusief op het hoofdrailnet mag blijven rijden tot 2033.
Het is inmiddels bijna traditie: als de Formule 1 in Zandvoort neerstrijkt, merkt een groot deel van treinend Nederland dat. De vijfminutendienstregeling van NS, die ervoor zorgt dat er voor F1-fans 12x per uur gependeld wordt tussen Amsterdam en het racecircuit, heeft gevolgen in het hele land. Dit jaar waren het Brabantse Oudenbosch en Zevenbergen en Oosterbeek en Wolfheze in Gelderland de pineut: daar stopten het hele weekend lang geen treinen. In Zeeland, tussen Eindhoven en Venlo en tussen Deventer en Roosendaal werden intercitydiensten afgeschaald naar een uursdienst.
En het internationale treinverkeer was in de zomermaanden een puinhoop. Begin augustus vielen al elf ICE-treinen naar Duitsland uit, een tiende van alle ritten. Veel reizigers uitten hun frustratie op sociale media. NS International betreurde de situatie en belooft voor komende zomer beter: dan zouden de nieuwe ICE 3 Neo-treinen moeten rijden.
Daarmee stopt het niet met gedoe bij grensoverschrijdende treinen: wie met de Nightjet reist, stuit regelmatig op een ‘downgrade‘ door uitgevallen rijtuigen. Dat resulteert in lager reiscomfort, omdat bijvoorbeeld een luxe slaaprijtuig vervangen wordt door een couchette of zelfs zitrijtuig. Ook de Nightjets naar Nederland kampen met dit euvel. De Nightjet van Wenen/Innsbruck naar Amsterdam rijdt in 7,1% van de gevallen met een veranderde rijtuigsamenstelling. Uit een aantal geboekte reizen voor reizigers van Treinrondreis.nl blijkt dat de verbinding Zürich-Amsterdam eveneens niet altijd te vertrouwen is: in juli meldden verschillende klanten dat het geboekte slaaprijtuig vervangen werd door een minder comfortabel ligrijtuig.
Was er dan ook nog goed nieuws in augustus? Jawel: ProRail heeft het personeelstekort eindelijk verholpen. Grote wervingscampagnes en interne opleidingen wierpen hun vruchten af voor de spoorvervoerder. Grote tekorten in het personeelsbestand zorgden in 2021 en 2022 regelmatig voor flinke hinder bij reizigers.
Duitsland maakte in september voor het eerst de balans op van het Deutschlandticket: een maandabonnement waarmee reizigers voor 49 euro per maand van al het regionale OV bij onze oosterburen gebruik kunnen maken. Het ticket bleek succesvol, zo concludeerde de Vereniging van Duitse Vervoersbedrijven (VDV). Er kwamen bijna een miljoen nieuwe OV-gebruikers bij en in totaal maakten na de zomer zo’n tien miljoen mensen gebruik van het Deutschlandticket. Ook in andere landen, zoals Frankrijk, leeft de discussie of er een goedkoop klimaatticket moet komen. In Nederland pleitten in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen meerdere partijen voor zo’n abonnement.
In Nederland was in september ook veel discussie over een ander ‘ticket’: de spitsheffing die NS graag wil invoeren vanaf 2025. Anticiperend op de felle kritiek vanuit de Tweede Kamer zwakte Koolmees de tarieven van die spitstoeslag al af naar maximaal 2,50 euro. Later dit jaar bleek dat het draagvlak wel zo klein was dat NS de spitsheffing helemaal schrapte.
Voor fanatieke treinreizigers in Nederland (en stiekem ook België en Duitsland) was er in september weer de Kilometer Kampioen, georganiseerd door Treinreiziger.nl. Wie in 24 uur de meeste kilometers per trein maakt, wint de race. Deze editie leverde zelfs twee winnaars op: Koen Nijbroek won ‘m voor de tweede keer (na 2017), Luke Tros legde net zoveel kilometers af. De winnende afstand? 1749,1 km!
Volgens planning zou je inmiddels al met de Drielandentrein van Luik naar Maastricht en Aken kunnen reizen, maar niets is minder waar, bleek in oktober. Door “onvoorziene technische uitdagingen” bij het geschikt maken van de treinen moest Arriva de eerste rit wederom uitstellen. De verwachting is dat de eerste Drielandentrein medio 2024 gaat rijden.
European Sleeper, de vervoerder die sinds mei Brussel, Amsterdam en Berlijn per nachttrein met elkaar verbindt, maakte in oktober bekend dat het bedrijf vanaf 2024 een vierde hoofdstad aan het bestemmingsarsenaal gaat toevoegen: Praag. Vanaf 25 maart kun je tot in Tsjechië treinen. Ook is Schiphol Airport bij de tussenstops gevoegd en richt het bedrijf zich met nieuwe rijtuigen en nieuwe routes (naar Barcelona bijvoorbeeld) ambitieus op de toekomst.
Vanwege ‘veiligheidsredenen’ waren de stations Oudenbosch en Zevenbergen sinds eind augustus wekenlang afgesloten. Die veiligheidsredenen had ProRail vooral aan zichzelf te wijten, want na kortstondige werkzaamheden in juli sloten de nieuwe seinen niet aan op de nog niet aangepaste wisselsituatie in de dorpen. Pas half oktober was het euvel verholpen, al kampte de spoorlijn daarna nog een aantal dagen met storingen.
Door een kapotte bovenleiding was het treinverkeer rond Rotterdam op 30 oktober een dag lang gehinderd. De bovenleiding viel op een Eurostar, met daarin zo’n 260 reizigers. Er vielen geen gewonden en de reizigers konden met een evacuatietrein naar station Rotterdam Centraal gebracht worden.
Niet alleen de spitsheffing, ook de voorgenomen prijsstijgingen van NS waren dit jaar mikpunt van kritiek vanuit de Tweede Kamer. NS meldde in november dat de stijging van ticketprijzen in 2024 niet doorgaat, nadat het demissionaire kabinet al bereid was om geld uit te trekken om de stijging te voorkomen. “We zijn blij met dit goede nieuws voor onze reizigers in een tijd waarin veel zaken duurder worden”, zei NS daarover.
GoVolta, de nieuwe zusteronderneming van GreenCityTrip, kondigde in november aan dat het van plan is om vanaf 2024 een dagtrein te beginnen naar Berlijn en Parijs. Met treinkaartjes vanaf tien euro wil GoVolta goedkope directe treinen naar het buitenland aanbieden, om zo een duurzaam alternatief te zijn voor vliegreizen. De eerste treinen naar Berlijn staan gepland vanaf mei 2024, Parijs volgt later.
Een door NS International en de NVBS georganiseerde afscheidsrit voor de locserie 1700 trok veel bekijks. De ‘nez cassés’ traden begin december uit dienst bij NS, dat ze jarenlang inzette voor internationale treinen. Een speciale IC Berlijn-stam, bestickerd en al, toerde op 19 november door Nederland en deed daarbij trajecten aan waar de Berlijntrein normaal niet komt.
Op 10 december ging de nieuwe dienstregeling in. NS richt zich komend jaar meer op de nieuwe forens die vooral op dinsdag en donderdag naar het werk reist. Om 1800 extra ritten per week mogelijk te maken, is op vrijdag wat afgeschaald. Een overzicht van de belangrijkste wijzigingen vind je hier.
In Duitsland stond december grotendeels in het teken van grootschalige stakingen in het spoorvervoer. Op 8 december reden er amper treinen en ook het internationale treinverkeer, ook dat naar Nederland, lag stil. De stakende machinisten willen dat hun werkweek van 38 uur naar 35 uur per week gaat. Verder willen ze er 555 euro per maand bij en eisen ze een fatsoenlijke inflatiecompensatie. Ook in november waren er al stakingen en voor januari dreigt vakbond GDL met nieuwe stakingen.
De ÖBB zag met de dienstregelingwijziging zijn kans schoon om de tarieven van Nightjets flink op te schroeven. Uit onderzoek van Treinreiziger.nl bleek dat de maximumtarieven van slaaptreinen soms zelfs verdubbeld zijn, bij een gemiddelde prijsstijging van 50%. De ÖBB ziet geen probleem: “Er zijn mensen die bereid zijn hogere prijzen te betalen voor onze slaaptreinen.” GroenLinks stelde naar aanleiding van de prijsstijgingen Kamervragen. Minister Harbers van Infrastructuur & Waterstaat erkent dat de ÖBB de prijsstijgingen heeft overlegd met NS en het ministerie, maar hij vindt de nieuwe tarieven te verantwoorden: “Sinds de introductie van de Nightjet van en naar Nederland in 2021 zijn de prijzen niet verhoogd.”
Tot slot is de gunning van de hoofdrailnetconcessie aan NS voor 2025-2033 aan het eind van het jaar definitief gemaakt. Voor NS het einde van een periode waarin het monopolie fors onder druk stond, maar voor de Europese Commissie en regionale vervoerders juist aanleiding om de controversiële onderhandse gunning nog eens extra te onderzoeken. Waarschijnlijk volgen in 2024 nieuwe rechtszaken.
This post was last modified on 29 december 2023 13:58
Het Spoorwegmuseum is een bijzonder museumstuk rijker: vandaag werd het koninklijk rijtuig overgedragen aan het…
Al een derde van de incidentele reizigers reist met OVpay, reizen met je betaalpas. Sinds…
Vanaf december is het mogelijk om 45 minuten sneller tussen Amsterdam en Brussel te treinen…
Zonder abonnement tóch goedkoper reizen met NS. Dat kan met de NS PrijsTijd Deal. Wie…
Tot en met 18 juli krijg je 20% korting op alle Interrailtickets die geldig zijn…
Reizigersvereniging Rover noemt de nieuwe problemen op de hogesnelheidslijn "de zoveelste tegenslag" voor de reiziger.…