Eurostar viert (laatste) jubileum: 25 jaar

Een tunnel onder een zee? Jarenlang, zo niet eeuwenlang lijkt het een onhaalbare futuristische droom. Maar in 1994 komt daar verandering in door de opening van de Kanaaltunnel. Een 50 kilometer lange treintunnel verbindt voortaan Groot-Brittannië met het vasteland van Europa. Nu, 25 jaar later, is de tunnel een begrip geworden en krijgt binnenkort ook Nederland een directe treinverbinding met Groot-Brittannië. Voor Treinreiziger.nl tijd voor een terugblik.

Historisch moment

In het eerste halfjaar rijden er alleen vrachttreinen door de Kanaaltunnel. Maar op 14 november 1994 komt daar verandering in: de eerste Eurostar vertrekt met 700 reizigers uit Londen richting Frankrijk. “We waren ons ervan bewust dat dit een historisch moment was”, vertelt machinist Bob Priston aan de Britse krant The Guardian. Na een drie uur durende rit bereikt de trein Parijs Gare du Nord.

Uitstel

De officiële rit verloopt vlekkeloos, maar anders was dat de maanden ervoor. Eigenlijk had de eerste trein al op 15 juli moeten rijden. Maar doordat tijdens testritten talrijke problemen worden ontdekt, moest die datum worden uitgesteld naar eind 1994. Op 14 november start de trein weliswaar probleemloos, maar nog wel in een beperkte dienstregeling. Pas op 28 mei 1995 wordt de volledige dienstregeling ingevoerd.

Ook naar Brussel

Behalve op de verbinding Londen – Parijs wordt de Eurostar ook geïntroduceerd op de verbinding Londen – Brussel. Maar richting Brussel kan er nauwelijks doorgereden worden: er ligt vanuit Lille geen hogesnelheidslijn naar Brussel. De reis duurt daardoor 3 uur en 15 minuten.

Sneller

In de afgelopen 25 jaar is er veel veranderd. Zo is de reistijd naar Brussel inmiddels verkort naar 1 uur en 56 minuten. Dat komt niet alleen doordat er nu een HSL ligt tussen Lille en Brussel (sinds eind 1997), maar ook doordat de treinen in Groot-Brittannië nu snel kunnen rijden. Sinds in 2007 de Britse HSL is geopend vertrekken de treinen in Londen niet meer vanaf station Waterloo, maar vanaf St. Pancras.

Zwarte cijfers

Financieel verliep het moeizaam in de eerste jaren van Eurostar. Vooral voor Britse aandeelhouders was de Eurostar een financiële flop, schrijft de Belgische krant De Tijd in 2010. Maar ook de Belgische spoorwegen maken jarenlang verlies op de Eurostar. Sinds de structuur van Eurostar in 2010 is gewijzigd gaat het beter en schrijft het bedrijf zwarte cijfers. Als voorbeeld: vorig jaar behaalde het bedrijf een operationele winst van 11 miljoen euro.

Geschrapte plannen

Eurostar had aanvankelijk plannen om in Groot Brittannië door te rijden naar andere bestemmingen. Birmingham, Manchester, Leeds, Glasgow en Edinburgh stonden op het programma. Zeven veertiendelige Eurostar-treinstellen waren hiervoor speciaal gereserveerd. Toch is het door de komst van budgetairlines nooit zover gekomen. Ook plannen voor nachttreinen – onder andere richting Amsterdam – via de Kanaaltunnel zijn nooit gerealiseerd. Ook hier geldt: de rijtuigen waren al gemaakt. Deze zijn in 2000 verkocht aan de Canadese vervoerder Via Rail.

Europese bestemmingen

In 2012 kwam Eurostar opnieuw met grootse plannen. Binnen vijf jaar zouden steden als Frankfurt, Marseille, Lyon, Genève en Amsterdam aangesloten moeten worden op het netwerk. Ook daarvan is maar weinig terecht gekomen. Van Londen naar Amsterdam is weliswaar gerealiseerd, maar van een frequente verbinding naar Marseille en Lyon is geen sprake. Frankfurt en Genève heeft de Eurostar al helemaal niet als eindbestemming gehaald.

Focus nu op Amsterdam

En dat gaat voorlopig ook niet veranderen. “Een nieuwe route opzetten is complex. We willen nu ons focussen op Amsterdam”, vertelt operationeel directeur Philippe Mouly. En dat het complex is blijkt: Amsterdam had eigenlijk al eind 2017 aangesloten moeten zijn op het Eurostar netwerk. Maar het is nog steeds wachten op de eerste directe trein vanuit Nederland naar Londen. “Het is complexer dan wij dachten”, erkent Mouly.

Startdatum

Een concrete datum voor de eerste rit Amsterdam – Londen durft Mouly nog niet te noemen, maar hij belooft dat het zeer binnenkort zal zijn. “Januari is nog steeds mogelijk”, vertelt de operationeel directeur. Belangrijk is wel dat Nederland, België, Frankrijk en Groot-Brittannië een verdrag ondertekenen voor de grens- en veiligheidscontroles. “De betrokken vier landen ondertekenen binnenkort het verdrag. Dat is een kwestie van dagen, misschien weken. Daarna kunnen we gaan beginnen.”  Dat zal in het begin om een beperkte dienstregeling zijn. Er wordt gemikt op de volledige dienstregeling vanaf 31 maart 2020.

Winterse problemen

Voor reizigers verliep het de afgelopen 25 jaar niet altijd even vlot. Zo gaat het in de winter van 2009 flink fout. Vlak voor kerst, een van de drukste momenten van het jaar, stranden vijf Eurostar-treinen met in totaal meer dan tweeduizend reizigers. Reizigers moeten tot 16 uur wachten, veelal in het donker, zonder eten, drinken of verwarming. Dagenlang is de trein vervolgens uit de running. “Het lijdt geen twijfel dat deze incidenten konden gebeuren doordat een grote hoeveelheid fijne sneeuw door het ventilatiesysteem de locomotieven werd binnen gezogen tot aan de elektronische controlekamers”, stelden onderzoekers later.

Brand Kanaaltunnel

Diverse keren heeft Eurostar enige tijd niet of beperkt kunnen rijden door brand in de kanaaltunnel. Alle keren ging het om brandjes in vrachtwagens, die dankzij vrachttreinen ook door de Kanaaltunnel kunnen. Eind 1996 sluit de tunnel bijvoorbeeld drie weken. Opmerkelijk detail: de vrachtwagen brandde al voordat de trein de tunnel in reed. Ook in september 2008 ontstond er brand bij een vrachtwagen op een vrachttrein. Toen was de tunnel slechts enkele dagen volledig gestremd. Wel was er toen maanden sprake van een uitgedunde dienstregeling, omdat slechts één tunnelbuis volledig gebruikt kon worden.

Hoogtepunten

Tijdens het 25-jarig jubileumfeest staat Eurostar vooral stil bij de hoogtepunten. Bijvoorbeeld bij de datum 28 augustus 2009, toen het bedrijf haar honderd miljoenste klant vervoerde. Of 30 juli 2003, als Eurostar een Brits treinsnelheidsrecord verbetert met een snelheid van 334,7 kilometer per uur.

Duurzaamheid

De maatschappij viert het jubileum overigens op kleine schaal. Een toespraak van topman Mike Cooper is het hoogtepunt van het verjaardagsfeestje. Daarin maakt Eurostar bekend zich nog meer te willen toespitsen op duurzaamheid. Zo wordt er in 2020 voor elke vertrekkende Eurostar een boom gepland. Het gaat om totaal meer dan 20.000 bomen die in de vier landen waar Eurostar rijdt zullen worden geplant. Ter ere van het 25-jarig jubileum zijn op station St. Pancras symbolisch de eerste bomen geplant.

Toekomst

Voor Eurostar is dit naar verwachting het laatste jubileum. Het bedrijf gaat samen met Thalys. In beide bedrijven heeft de Franse spoorwegen nu al een meerderheidsbelang. Het project tot samenvoegen wordt intern aangeduid als Green Speed; of dat ook de toekomstige naam zal zijn van de Eurostar is nog niet duidelijk. De bedoeling is dat de samenvoeging over 1,5 à 2 jaar is afgerond.

Samenvoeging met Thalys

Ook na de samenvoeging van de Eurostar en Thalys zullen er voorlopig geen nieuwe steden worden verbonden met Londen. Wel heeft het fusiebedrijf als doelstelling om het aantal treinreizigers te laten verdubbelen en de concurrentie aan te gaan met het vliegtuig en de auto. Het gecombineerde bedrijf heeft straks een omzet van ongeveer 1,1 miljard euro en telt straks circa 2300 werknemers. De twee samen hebben 55 treinstellen.

Budgettrein

Hoe Eurostar en Thalys de toekomstige groei willen gaan realiseren is nog onduidelijk. Naar Parijs laat Thalys onder de naam Izy een budgettrein rijden. Of zo’n budgettrein straks ook naar Londen gaat rijden, wil Mouly nog niet prijsgeven. “We zijn de concrete plannen nu aan het uitwerken.”

Zo begon Eurostar in 1994

Eurostar in cijfers

Aantal treinen per dag:
1994: 8
2019: 62

Bestemmingen Europese vaste land
1994: 2
2019: 6 dagelijks, 13 totaal.

Aantal reizigers
1995: 3 miljoen (eerste volledige jaar)
2018: 11 miljoen (laatste volledige jaar)

Capaciteit
Eurostar E300: 750 zitplaatsen, 387 meter
Eurostar E320: 902 zitplaatsen, 400 meter

(Cijfers via Telegraph.co.uk)