Eind dit jaar besluit over weer duurder uitgevallen Lelylijn

De nieuwe spoorverbinding Lelylijn van de Randstad naar het noorden van het land is weer een stuk duurder dan gedacht. Erg verrassend is het niet want er zijn veel plannen en schattingen geweest voor een nieuwe verbinding naar Noord-Nederland maar kosten en budget lagen nooit bij elkaar in de buurt. Later in het najaar moet er een besluit vallen of er een volgende stap wordt gezet.

In een maandag naar de Tweede Kamer gestuurde rapportage van staatssecretaris Chris Jansen van openbaar vervoer en milieu over de Lelylijn en Nedersaksenlijn blijkt de meest waarschijnlijke variant voor de Lelylijn gemiddeld bijna 14 miljard euro te kosten. De laatst bekende raming ging uit van 10 miljard euro. Al bijna 160 jaar wordt er over de spoorlijn naar het noorden gesproken en elke nieuwe kostenraming valt weer een beetje hoger uit.

Tijdwinst

In de rapportage worden drie varianten voor de Lelylijn genoemd, waarvan de variant langs de A6, A7 en A32 de meeste kans lijkt te maken. Deze route is het snelst; de reistijd tussen Amsterdam en Groningen is een uur en een kwartier, drie kwartier korter dan nu. En deze route trekt de meeste reizigers: 40.000 tot 50.000 reizigers per dag.

De kosten bedragen volgens de huidige schatting gemiddeld 13,8 miljard euro (9,8-17,9 miljard euro). De kosten lopen flink op omdat er een tunnel nodig is onder het Ketelmeer, een spoorviaduct bij Tsjûkemar, een aquaduct bij Scharsterrijn, verschillende aarden spoorbanen, een spoortunnel bij Groningen en bodemversterkingen op veengrond.

Goedkopere route

De goedkopere variant maakt een omweg en kost gemiddeld 8,2 miljard euro (5,9-10,5 miljard euro). Maar de reistijd is langer (1,5 uur) en het aantal reizigers lager (28.000). Meest kansloos lijkt nu de variant over de Afsluitdijk waarvan de reistijd nog langer is, het aantal reizigers lager en de kosten veel hoger; 17,2 miljard euro (12,7-21,4 miljard).

Als de Lelylijn er komt, dan is het niet de bedoeling dat de verbinding ophoudt in Groningen. Volgens de plannen gaat de lijn door naar Duitsland. De Lelylijn moet geschikt worden voor een snelheid van 200 kilometer per uur en in Groningen moet de lijn aansluiten op de Wunderline naar Bremen waarvoor de werkzaamheden al zijn begonnen. Daarmee ontstaat er een directe verbinding tussen de Randstad en het noorden van Duitsland.

Nedersaksenlijn

Ook voor de nieuwe Nedersaksenlijn tussen Groningen en Twente ligt er nu een kostenraming. Voor deze lijn moet er onder meer nieuw spoor komen tussen Emmen en Veendam. Dit kost 1,7 miljard euro als het enkelspoor zonder bovenleiding wordt en 3 miljard voor dubbelspoor, meer tunnels en een nieuw station in Almelo. Voor de Nedersaksenlijn is geen geld gereserveerd, maar koning Willem-Alexander noemde de lijn nog expliciet in de Troonrede.

Financieel risico

Voor de Lelylijn is door het kabinet Rutte IV in 2021 al 3,1 miljard euro gereserveerd. Als beginnetje, want ook toen was al bekend dat dit bedrag niet genoeg zou zijn om de spoorlijn mogelijk te maken. Toenmalig staatssecretaris Vivianne Heijnen vertelde de Tweede Kamer in 2022 dat het bekostigen van de Lelylijn ’een hele puzzel gaat worden’. De kostenramingen schommelden destijds tussen de 5 en 10 miljard euro. Bijdragen van de regio en de Europese Unie, die de lijn heeft opgenomen in het Europese TEN-T netwerk, zouden het gat in het budget moeten vullen.

Eerder dit jaar noemde informateur Ronald Plasterk in zijn rapport de Lelylijn een financieel risico voor het nieuwe kabinet omdat de kosten op kunnen lopen naar 10 miljard euro terwijl er 3 miljard is gereserveerd. Toch heeft het nieuwe kabinet de plannen voor de Lelylijn omarmd en opgenomen in het regeerprogramma. Dit ondanks dat de PVV, de partij van staatssecretaris Jansen en minister Madlener van infrastructuur en waterstaat, voorheen kritisch was over de nieuwe spoorlijn die Madlener zelfs als ‘luchtkasteel’ betitelde.

Terugverdienen

De Lelylijn zou zichzelf moeten terugverdienen omdat de spoorlijn de bouw van 55.000 tot 115.000 extra nieuwe woningen mogelijk kan maken en kan leiden tot 30.000 tot 70.000 extra banen in Noord-Nederland in 2050. Samen met de Nedersaksenlijn moet de Lelylijn het noorden en oosten van Nederland een grote impuls geven.

Overleg met regio

Hoe het nu verder gaat met de Lelylijn en Nedersaksenlijn moet later in het najaar bekend worden. Staatssecretaris Jansen gaat in november overleggen met de regio Noord-Nederland. De volgende stap, een nieuw onderzoek, is pas mogelijk als bekend is hoe 75 procent van de kosten betaald gaat worden. Jansen schrijft dat dit ’een hele uitdaging vormt’.

De provincie Friesland laat in een reactie aan Treinreiziger weten dat het altijd duidelijk is geweest dat de gereserveerde 3 miljard niet genoeg zou zijn. ’’Het hele bedrag hoeft nu nog niet helemaal klaar te liggen”, zegt een woordvoerder van de provincie. ’’Er wordt nu gedaan alsof de raming veel hoger uitvalt, maar dat is niet het geval. Er is nooit eerder een echte berekening gedaan.’’

Investering in Nederland

Volgens Friesland gaat het nog niet over de vraag of de Lelylijn er wel of niet gaat komen. ’’Dat moet blijken uit de volgende onderzoeksfase. Uit de onderzoeken blijkt de enorme toegevoegde waarde van de lijn.’’ Volgens de woordvoerder heeft de regio er vertrouwen in dat ze eind dit jaar een afspraak kunnen maken over de vervolgstap. ’’Zoals is opgenomen in het regeerprogramma.’’

Volgens de Groningse gedeputeerde Johan Hamster voor mobiliteit is de aandacht voor de ontbrekende 10 miljard euro onterecht. Ook hij wijst erop dat al bekend was dat de 3 miljard niet voldoende zou zijn. Volgens Hamster loopt de Lelylijn geen vertraging op als het geld er over een jaar of tien is. Ook vanuit Groningen wordt gewezen op de in de onderzoeken en rapportage gemelde winst in arbeidsplaatsen en woningbouwmogelijkheden als de Lelylijn er komt. Volgens de provincie gaat het om een ’investering in de toekomst van Nederland’.

Superbus en magneetzweefbaan

Vroeger heette de Lelylijn nog Zuiderzeelijn. Destijds waren er plannen die varieerden van de superbus van astronaut Wubbo Ockels tot een magneetzweefbaan. De kosten van alle plannen varieerden van 4 tot 9 miljard euro. Alle plannen konden uiteindelijk de prullenbak in toen de Tweede Kamer in 2007 besloot de plannen voor de Zuiderzeelijn te schrappen. De regio Noord-Nederland kreeg er 2 miljard euro voor in de plaats om het ov te verbeteren. In 2018 kwam het plan toch weer terug, maar nu als spoorlijn, zoals het al eind 19e eeuw was gepland.

© Treinreiziger.nl