De revolutie van openOV-data: tien jaar actuele reisinformatie

In een tijdperk waarin we gewend zijn geraakt aan het gemak van realtime reisinformatie, is het moeilijk voor te stellen dat dit nog niet zo lang geleden anders was. Slechts een decennium geleden was het vinden van informatie over waar de bus zich bevindt of hoeveel vertraging de trein heeft veel minder vanzelfsprekend. Dankzij de tomeloze inzet van Stichting OpenGeo is dat veranderd. De drijvende kracht achter openOV-data is Stefan de Konink. Met hem blikken we terug op tien jaar openOV-data. Op 23 november wordt dit jubileum gevierd met een gratis congres in Den Haag.

Begrafenis gemist door slechte reisadviezen

Het is niet overdreven om te zeggen dat Stefan de Konink een decennium geleden de wereld van het openbaar vervoer op zijn grondvesten deed schudden. In die tijd was ov-data het intellectuele eigendom van vervoerders, en er was weinig bereidheid om deze gegevens te delen. Actuele reisinformatie was schaars, beperkt tot de Nederlandse Spoorwegen (NS) en was daarnaast alleen beschikbaar bij haltes. Vervoersbedrijven hielden deze waardevolle data angstvallig voor zichzelf.

Het keerpunt kwam toen Stefan de Konink tien jaar geleden mede door persoonlijke frustratie extra gedreven werd zich in te zetten voor open data. Hij miste in die periode zowel een bruiloft als een begrafenis vanwege gebrekkige reisadviezen. Dit markeert het begin van openOV, een initiatief van Stichting OpenGeo. Op dat moment was De Konink al betrokken bij OpenStreetMap, dat zich bezighield met het creëren van open kaarten. Informatie over bushaltes ontbrak daar echter op. 

Weerstand

De weg naar het delen van ov-data was echter bezaaid met obstakels. “We moesten ambtenaren echt overtuigen van het nut van het delen van deze gegevens. We deden beloftes, waaronder het bewijs leveren dat een nationale reisplanner überhaupt met actuele data kon werken”, blikt De Konink terug. 

In de ov-sector waren er ook geluiden die pleitten voor het exclusief houden van ov-data voor vervoerders. Partijen zoals 9292 waren sceptisch over het initiatief, omdat ze gewend waren de enige aanbieder te zijn van deur-tot-deur reisadvies. Dit leidde tot aanzienlijke weerstand tegen openOV. De Konink: “Dat hoeft niet erg te zijn. Mijn ervaring is dat het goed is als binnen een organisatie het beeld bestaat dat de ander de echte vijand is. Als dat een fictieve persoon is, kun je daar nog enige afstand van bewaken. Het wordt pas problematisch als die bedrijven jouw cluppie als de grootste bedreiging van hun voortbestaan zien en met een vrijwel ongelimiteerd budget oorlogje kunnen gaan voeren”.

Nationale databank

Toch kreeg openOV niet alleen maar tegenstand. Dankzij adviezen van Michiel Beck en Gé van Toorenburg van het Ministerie van Infrastructuur om zijn club een “reisinformatiesysteem” te noemen, kwam hij verder. Daardoor had hij opeens de Wet Personenvervoer 2000 aan zijn kant. Daarnaast hebben personen als Joost van Os (Vervoerregio Amsterdam), Corina de Jongh (Railforum) en Gerbrand Klijn (voormalig Provincie Noord-Brabant) aanzienlijk bijgedragen aan het succes van het initiatief. “Zonder de hulp van hen hadden we nu waarschijnlijk met lege handen gestaan”.

Het resultaat van alle inspanningen: de oprichting van de Nationale Data Openbaar Vervoer (NDOV), toegankelijk voor iedereen. Deze databank ontvangt gegevens van alle vervoerders en wordt gebruikt door platforms zoals Google Maps, maar ook door websites als rijdendetreinen.nl en treinposities.nl. En zelfs door vervoerders wordt de data nu gebruikt, zoals de Glimble-app van Arriva. Dat laat ook direct zien dat de verhoudingen met ov-bedrijven inmiddels veel beter zijn geworden. Het resultaat voor de reiziger mag er zijn: veel meer apps met goede actuele reisinformatie voor de reiziger.

Veel mogelijkheden

Hoewel de positieve effecten van open ov-data direct merkbaar zijn, rijst de vraag welke ontwikkelingen er de afgelopen vijf jaar zijn geweest. Volgens Stefan de Konink is er vanuit het perspectief van de reiziger eigenlijk weinig veranderd. “Hoewel er MaaS (Mobility as a Service) apps zijn gekomen, ontbreekt het besef dat het principe ‘winner-takes-all’ niet gaat werken. Daardoor komt er nu geen significante verbetering van de reisinformatie en zit je nog steeds aan verschillende appjes vast.”

De open-datagoeroe ziet nog veel mogelijkheden om open data verder te benutten. ProRail biedt tegenwoordig via spoordata.nl ook open data aan. “Dat creëert nieuwe kansen. Daarmee kan een app gemaakt worden waarmee mensen met een beperking virtueel over het perron kunnen lopen om te zien of ze obstakels zullen tegenkomen tijdens hun reis.” 

Europa

Er is echter nog veel werk aan de winkel. Stefan de Konink wijst erop dat verrassend genoeg uitgerekend Zwitserland en Noorwegen – beide niet lid van de Europese Unie – voorop lopen op het gebied van multimodale reisinformatie. Toch was Nederland het eerste land waar integraal geplande en actuele reisinformatie beschikbaar was als open data.

In Europa is er ook nog een wereld te winnen. Bijvoorbeeld om op Europees niveau te standaardiseren. Tevens is er op het gebied van tariefinformatie in Europa nog veel winst te behalen. De Konink: “In Zwitserland bestaat het in elk geval, want daar heb ik zelf de software voor geschreven, zodat het via een open koppelvlak opgevraagd kan worden. Maar dat is zeker niet in heel Europa het geval”.

OpenOV Congres
Op 23 november viert OpenGeo het tienjarig jubileum van openOV met een congres in Den Haag. Het congres begint om 13 uur. Aanmelden kan hier (en is gratis). Voorafgaand aan het congres ben je vanaf 11 uur welkom en is er maar liefst een paar terabyte aan historische data beschikbaar. De makers van o.a. rijdendetreinen.nl en treinposities.nl zullen aanwezig zijn. Niet alleen om data te delen, maar ook om ideeën uit te wisselen en vragen te beantwoorden over standaarden, reisplanners en programmeren.

Wie is Stefan de Konink?
De Konink is al jarenlang voorvechter van open data. Niet alleen binnen het openbaar vervoer. Hij is daarnaast oprichter van openkvk.nl en zet zich tegenwoordig ook in voor open data omtrent boeken. De Konink behoort tot de eerste twintig vrijwilligers die zich bezighielden met het realiseren van OpenStreetMap. Voor zijn rol voor open data in het openbaar vervoer won de open-datagoeroe eerder de Blije Reizigersprijs. Hij zet zich niet alleen in voor Stichting OpenGeo, maar hij is ook de eigenaar van Bliksem Labs B.V.