Centraal: steeds meer steden willen de eretitel. De historie van ‘CS’.

Nederland is sinds december twee stations ‘Centraal’ rijker. Eindhoven en Amersfoort mogen zich nu ook Centraal noemen. In 2015 kreeg Arnhem al de eretitel. In totaal telt Nederland nu acht stations met de titel Centraal. Ook Nijmegen, Zwolle en Almere willen graag dat hun station wordt omgedoopt tot Centraal. Voor Treinreiziger.nl reden om te duiken in de historie van de eretitel.

De vier grote steden

50 jaar nadat de eerste trein vertrok, in 1889, krijgt Nederland zijn eerste Centraal Station. Amsterdam heeft de primeur. Lange tijd bleef Amsterdam ook het enige station die deze titel mocht voeren. Pas in 1938 volgt Utrecht.

Rotterdam is de derde stad die een Centraal Station krijgt. In 1954 wordt het station Delftsche Poort omgedoopt tot Rotterdam Centraal. Aanleiding voor de naamswijziging waren de plannen voor een nieuwe stationsgebouw. Dat nieuwe stationsgebouw kwam er pas drie jaar later, en heeft vervolgens 50 jaar dienst gedaan.

Den Haag heeft als laatste van de vier grote steden de ere titel Centraal Station gekregen, in 1975. Ook hier is een nieuw stationsgebouw de aanleiding. Tot die tijd ging het station door het leven als Den Haag Staatsspoor, verwijzend naar de Staatsspoorwegen.

Almere en Leiden

Het gloednieuwe station van Almere kreeg bij de opening van de Flevolijn in 1987 direct de titel Almere CS. Maar als enige station heeft Almere die titel niet weten te behouden. In 1999 werd de titel weer afgepakt. Nieuw beleid was de oorzaak. Alleen stations met meer dan 40.000 in- en uitstappers kwamen voortaan nog in aanmerking voor de titel. Kleinere centraal in een stad gelegen stations zouden zo nodig de aanduiding ‘Centrum’ kunnen krijgen. Almere heet daarom sinds 1999 Almere Centrum. Andere steden met een station ‘Centrum’ zijn Ede, Veenendaal, Kerkrade, Lelystad en Schiedam.

Het is dus ruim 20 jaar geleden dat Almere de titel ‘Centraal Station’ is kwijtgeraakt. Maar volgens Omroep Flevoland wordt het station in de toekomst mogelijk weer omgedoopt tot Almere Centraal. De gemeente Almere laat desgevraagd aan de regionale zender weten dat het wel eens kort ter sprake is geweest. Een standpunt is er echter nog niet over bepaald. Wethouder Jan Hoek vindt het volgens zijn voorlichter “op zich wel een interessant idee om eens over door te praten.”

Van CS naar Centraal

Nog voordat Almere de eretitel moest inleveren kreeg Leiden in 1997 bij de opening van het nieuwe station de titel Leiden Centraal. De gemeente wees erop dat Leiden in reizigers gemeten het vijfde station van Nederland had. Ook was de stad dankzij de Benelux aangesloten op internationale treinnetwerk.

Opvallend was dat de hoofdstations in Amsterdam, Almere, Den Haag, Rotterdam en Utrecht nog de titel “CS” hadden. Station Leiden is dus het eerste station in Nederland die de titel “Centraal” kreeg. Niet veel later, op 29 mei 2000, werden ook de andere Centraal Stations omgedoopt tot Centraal. Waarom daar toen voor gekozen is, durft NS-woordvoerder Erik Kroeze niet precies te zeggen. Maar hij heeft wel een idee: “De titel Centraal Station is vooral vanuit de stad gedacht” legt hij uit. “Maar vanuit landelijk perspectief is het logisch dat een trein in een station stopt”.

Alhoewel NS de term “Centraal Station” al bijna twintig jaar heeft afgeschaft, wordt het in de volksmond nog steeds gebruikt. Naast Almere hebben ook Nijmegen en Zwolle interesse in de titel “Centraal”. De steden voldoen weliswaar niet aan alle criteria, maar dat lijkt niet per se een probleem te zijn. De eis dat het station bediend moet worden door een internationale trein lijkt niet meer zo zwaarwegend te zijn. Zo wordt Eindhoven vooralsnog ook niet bediend door een internationale trein, en is Leiden zijn titel niet kwijtgeraakt toen het de Benelux als stopplaats verloor. Ook de eis dat een stad in totaal drie stations moet hebben is in Leiden nooit toegepast en in Eindhoven heeft men de evenementenhalte meegerekend.

Veel steden lijken interesse te hebben in de eretitel, al zal dat zeker niet voor iedere stad gelden. Aan een dergelijke naamswijziging zitten ook behoorlijke kosten verbonden: circa anderhalve ton. Die moeten door de gemeente die de naamswijziging aanvraagt betaald worden.
In Groningen zal de wens om een ‘Centraal’ te krijgen niet snel leven, wel zouden veel inwoners van de stad de naam graag gewijzigd zien naar Groningen HS. Waar dat in Den Haag staat voor Hollands Spoor, is dat in Groningen de afkorting voor Hoofdstation.

Andere landen

Hoofdstation lijkt op de Duitse benaming van Centraal: Hauptbahnhof (Hbf). Waar we in Nederland vrij spaarzaam zijn met de titel Centraal, zijn ze dat in Duitsland allerminst. Daar dragen zeker 125 stations de titel ‘Hauptbahnhof’. De kleinste Duitse plaats met een hauptbahnhof is Berchtesgaden. In dit stadje wonen minder dan 8.000 inwoners. Ook in Duitsland groeit het aantal stations met een hoofdstation nog steeds. Sinds 9 december hebben Hamm, Bernburg, Merseburg en Stendal nu officieel een hoofdstation. In Mönchengladbach is zelfs de bijzondere situatie dat er twee hoofdstations zijn: Mönchengladbach Hbf en Rheydt Hbf. Die situatie is ontstaan doordat het vroeger twee onafhankelijke steden waren. DB wilde geen geld spenderen aan een herbenoeming, en zodoende telt de stad nog steeds twee hoofdstations.

Berlijn heeft het lange tijd zonder hauptbahnhof moeten doen. Lange tijd kende de stad verschillende kopstations waar treinen in een bepaalde richting vertrokken. Na de Tweede Wereldoorlog was Berlijn Zoologischer Garten het belangrijkste station van West-Berlijn en werd Berlijn Ostbahnhof in 1987 hernoemd naar Berlijn Hauptbahnhof. Na de val van de muur werd in 1998 deze naamswijziging weer ongedaan gemaakt. Sinds 2006 gaat het voormalige Lehrter Bahnhof door het leven als hauptbahnhof. Dit station is echter volledig vernieuwd.

Ook in Oostenrijk wordt de term Hauptbahnhof gebruikt. In het Alpenland zijn echter maar 12 steden die een station hebben die de titel mogen gebruiken. In Zwitserland draagt Zürich de eretitel, al wordt het daar afgekort met HB.

In België wordt net als Nederland de titel Centraal gebruikt. Vijf steden hebben een station met de titel Centraal, waaronder Brussel. Dat is echter niet het hoofdstation. Centraal verwijst in Brussel dan ook naar de centrale ligging in de stad. Het hoofdstation in Brussel is Brussel Zuid. Italië gebruikt ook de titel Centraal (Centrale), 25 steden hebben daar een Centraal station.

Niet alle landen hebben de gewoonte om de hoofdstations een eretitel te geven. In Frankrijk, Spanje en Roemenië is het niet gebruikelijk. En ook in België is het niet echt een eretitel.