Bijzonder OV: de rest van de wereld

Openbaar vervoer brengt  je van A naar B, maar soms op een net iets bijzondere manier dan normaal. Soms zelfs zo bijzonder, dat het voor de liefhebber de reis waard kan zijn. In deze driedelige serie kijken we naar enkele mooie voorbeelden. In de eerste twee delen keken we naar Nederland en Europa, maar ook elders ter wereld zijn mooie voorbeelden te vinden. 

Volgende week komt er een vervolg op deze oorspronkelijk driedelige serie. Want er zijn nog meer bijzondere ov-lijnen te zijn die het vernoemen waard zijn, bijvoorbeeld in Oost-Europa.

Tram van Volchansk (Rusland)

De tram van Volchansk heeft al eens een poging gedaan om in het Guiness Book of Records te komen als kleinste tramsysteem ter wereld. Officieel opgenomen is het niet, maar klein is ‘ie zeker. En typisch Russisch. Volchansk ligt in de Oeral en heeft een kleine 10.000 inwoners. Dat het toch een eigen tram heeft, komt door het feit dat Volchansk in de jaren ‘50 nog bijna 40.000 inwoners telde en een belangrijke mijnbouwstad was. In 1994 werd de zijlijn naar de mijn echter gesloten vanwege diefstal van de bovenleiding. Wat overblijft is een enkelsporig traject van bijna 8 kilometer waar in de ochtend- en avondspits één trammetje per uur overheen rijdt. 

Norry (Cambodja)

In Battambang in het noordwesten van Cambodja hebben de burgers het heft in eigen handen genomen als het om spoorwegexploitatie aankomt. Met kleine voertuigjes, aangedreven door tweetaktmotoren tuffen ze over de grotendeels ongebruikte rails. Tegenwoordig zijn de norry’s vooral een toeristische attractie. De wagentjes zijn uitermate simpel: twee assen met daarop een bamboe plateau (vandaar dat ze ook wel bamboetreintjes worden genoemd) en een motor. Bij tegenliggend verkeer tillen ze de wagentjes van de baan, lopen ze elkaar voorbij en bouwen vervolgens het zaakje weer op. De maximumsnelheid ligt op zo’n 50 kilometer per uur. Veiligheidsmaatregelen zijn er niet echt. Wel is er een markt aan het eind van het traject.

Jeepneys (Filipijnen)

Toen na de Tweede Wereldoorlog het Amerikaanse leger voor een groot deel weer vertrok vanuit de Filipijnen, lieten ze een hoop materieel achter. Zo ook talloze Jeeps. Veel van die Jeeps werden omgebouwd tot voertuigen om mensen mee te vervoeren. Ze werden verlengd en kregen een kleurrijk uiterlijk – de één nog uitbundiger dan de ander. Vandaag de dag zijn Jeepneys, zoals ze zijn gaan heten, in veel Filipijnse steden niet meer weg te denken. In de hoofdstad Manilla bijvoorbeeld maken ze een wezenlijk onderdeel uit van het vervoersnetwerk van de stad, met vaste lijnen en vastgestelde tarieven. Ondanks dat staan met name de oude Jeepneys bekend als vuil en gevaarlijk. Daar wordt langzamerhand iets aan gedaan. Weliswaar houden veel Jeepney-fabrikanten nog steeds vasthouden aan het oude uiterlijk, zijn het tegenwoordig nieuw ontworpen voertuigen – soms zelfs elektrisch.

Asatō Line (Japan)

De Asatō-spoorlijn is een wegkwijnend zijlijntje op het eiland Shikoku in het zuiden van Japan. Een kilometer of 8 lang en al jaren op de wip om gesloten te worden. Niks bijzonders aan, zou je zeggen. Maar daar gaat verandering in komen. Vanaf 5 oktober gaat het lijntje geëxploiteerd worden met spoor-wegvoertuigen. In de vorige eeuw werd er in Europa al volop geëxperimenteerd met een voertuig dat zowel op rails als op de weg kon rijden, maar een onverdeeld succes werd het nooit. In Japan werd begin deze eeuw weer de handschoen opgepakt en kwam er weer een voertuig in een testbedrijf. Het was de bedoeling om in 2015 de bus in commerciële dienst te nemen, maar vanwege veiligheidsproblemen werd dat afgeblazen. Maar nu moet het er echt van komen: drie voertuigen zijn inmiddels klaar. De eerste kilometers gaan via het spoor, maar daarna gaat het verder over de weg richting Muroto, wat ooit gepland was als eindpunt van de spoorlijn.

TAPO (Mexico Stad, Mexico)

De Terminal de Autobuses de Pasajeros de Oriente is een van de grootste busstations ter wereld. Er komen meer dan 400 (intercity)bussen per dag die met 17 lijnen een groot deel van het zuiden en het oosten van het land bedienen. Alle voorzieningen van het in 1978 voltooide gebouw bevinden zich onder een koepel van 60 meter in doorsnee; groter dan de Sint-Pietersbasiliek in Rome. De bussen arriveren en vertrekken bij een van de 173 haltes die zich rond het gebouw vinden. Ondanks de indrukwekkende verschijning zijn de passagiersaantallen naar Nederlandse maatstaven bescheiden. Op een gemiddelde dag kent het busstation ongeveer 10.000 passagiers; vergelijkbaar met een station als Sittard of Roosendaal. 

Kabelbaan van Medellín

Openbaar vervoer per kabelbaan zie je tegenwoordig wel vaker. Maar er kan er maar één de eerste zijn en dat is de kabelbaan van Medellín (ook wel bekend al de Medellín Metrocable). De tweede stad van Colombia ligt in een heuvelachtig gebied met het rijke centrum in de vallei en de vele sloppenwijken op de heuvels. Arme mensen waren soms wel tot 2,5 uur bezig om bij hun werk te komen, vanwege het verstopte verkeer en het slechte openbaar vervoer. De kabelbaan (de eerste opende in 2004) bleek een schot in de roos. De criminaliteit in wat voorheen de hoofdstad was van het drugskartel van Pablo Escobar daalde en de inkomens gingen omhoog. Tegenwoordig zijn er 5 lijnen waar de wachttijd soms kan oplopen tot 3 kwartier. 

Transoceânica Bus

Als je van een lange zit houdt, ben je bij het Peruaanse Ormeño aan het goede adres. Een keer per week rijdt er namelijk een bus van de hoofdstad Lima naar… Rio de Janeiro! De bus rijdt over de 6.200 kilometer ongeveer 104 uur, maar dat kan makkelijk een paar uur langer zijn. De Transoceânica brengt je van de kust van de Grote Oceaan naar die van de Atlantische. Een busticket kost een fractie van een vliegticket. Vooral Peruaanse immigranten en backpackers maken van de optie gebruik. De bus voert je dwars over de Andes over Cuzco en door het Braziliaanse regenwoud (of wat dat ooit was) naar São Paulo, een van de grootste steden ter wereld. Eindpunt is dus Rio, na ruim 5 dagen in dezelfde bus, met dezelfde chauffeurs.

De spoorweg van Mauretanië

Het West-Afrikaanse land Mauretanië telt welgeteld één spoorlijn, maar die is direct wel 700 kilometer lang. De lijn is in de jaren 60 gebouwd om ijzererts vanuit het binnenland door de Sahara te transporteren naar de kust. Dat gebeurt nog steeds en met succes: drie ertstreinen van soms wel 2,5 kilometer rijden per richting per dag over het woestijntraject. De treinen behoren met 17.000 ton tot de zwaarste ter wereld. Ook passagiers kunnen mee. Daarvoor is soms plek in een rijtuig dat achter de ertswagons wordt gekoppeld, maar 30 uur in een donker en stinkend rijtuig zonder airconditioning is wellicht geen pretje. Veel reizigers kiezen er daarom ook voor om zonder te betalen op de ertswagons te klimmen en mee te rijden. Dat wordt gewoon toegestaan, maar geheel zonder risico is het niet: van tijd tot tijd vallen mensen eraf. Met meer dan 40 graden en een stoffige woestijn is de rit bovendien niet voor watjes. Tegen betaling kan je auto ook op een platte wagon worden geladen. En passant neem je nog een hoekje van de Westelijke Sahara mee. Aanvankelijk was dat overigens niet het geval, omdat de toenmalige kolonisators Frankrijk en Spanje het niet eens konden worden over de voorwaarden. De Fransen besloten daarom maar een tunnel van 2 kilometer dwars door keihard graniet te boren. Sinds de jaren 70 is die tunnel echter in onbruik, waarmee hij bekend staat als ‘een monument voor Europese stupiditeit in Afrika’.

Dollar Vans (New York)

New York staat bekend om zijn uitgebreide subway-systeem en de yellow taxi’s, maar een deel van de bevolking rekent al decennialang op een ander vorm van ‘ov’. In 1980 legde een 11-daagse ov-staking de stad plat. Omdat veel inwoners toch op hun werk moesten komen, gebruikten hun eigen auto’s en busjes als shuttledienst en namen mensen mee voor een dollar per ritje. En in sommige wijken bestaat dit fenomeen tot op vandaag de dag. Chauffeurs rijden nu vaste routes met dertienpersoons busjes. Vooral in veel buitenwijken waar openbaar vervoer karig is, maar waar wel veel arme immigranten wonen met slecht betaalde banen en die zich geen auto of woning ‘down town’ kunnen veroorloven, zijn de busjes onmisbaar. Dienstregelingen, officiële haltes en netwerkkaarten ontbreken. Een deel van de busjes is gereguleerd, maar het illegale netwerk waarschijnlijk veel groter.

Ivan de Terra Bus

Geen echte vorm van ov, maar wel indrukwekkend (en dan zijn we toch op alle continenten geweest): Ivan de Terra Bus is een bijna 15 meter lang monster dat op Antarctica rijdt. Het brengt onderzoekers en een enkele verdwaalde toerist naar onderzoeksstations op het continent. Startpunt is McMurdo Station, een Amerikaans onderzoeks- en bevoorradingsstation op het zuidelijkste puntje van Ross Island. McMurdo is met 200 inwoners in de winter en 1.000 tot 1.250 inwoners in de zomer de grootste bewoonde plaats op het continent en startpunt van de 1.600 km lange ijsweg naar de Zuidpool. Ivan de Terra Bus (een hint naar Ivan the Terrible, oftewel Ivan de Verschrikkelijke) rijdt op extra grote en zachte banden (2 bar) om het ruige terrein beter te kunnen bedwingen. Erg rolstoelvriendelijk is hij niet, maar dat geldt overigens voor vrijwel het gehele continent. Mocht je Antarctica toch iets te exotisch vinden; Ivan heeft ook nog zusjes rijden in de Canadese Rocky Mountains.

Welke bijzonder ov ken jij dat nog niet benoemd is? Stuur een foto en een omschrijving naar foto@treinreiziger.nl. Bij voldoende bijzondere inzendingen komen we met een extra deel, ingezonden door onze lezers.
Daarnaast zijn we op zoek naar beeldmateriaal van Nederlandse bussen, trams of treinen die inmiddels in het buitenland dienst doen. Ook die beelden zijn welkom via foto@treinreiziger.nl. (foto’s van de Wadloper in Roemenië hebben we :-))