Elf adviezen om internationale trein vleugels te geven

Zet in op corridorcoördinatie, verbeter de vindbaarheid van tickets én investeer in één oostelijke snelle spoorverbinding richting Duitsland. Dat is een greep uit de elf aanbevelingen die de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) vandaag doet aan zowel het Nederlandse kabinet als aan de Europese Commissie.

Sneller spoor

Ondanks dat de internationale trein de laatste twee jaar een sterke groei heeft laten zien, constateert de Rli dat het internationale reizigersverkeer per spoor minder sterk is gegroeid dan het auto- en vliegverkeer. En dat terwijl de trein duurzamer en veiliger is. Om daarin verandering te brengen presenteert de Raad vandaag het rapport Verzet de Wissel met elf praktische aanbevelingen.

De meest in het oog springende aanbeveling is opwaarderen van één bestaande spoorlijn richting Duitsland. “Bijvoorbeeld door de snelheid op de corridor te verhogen naar 160 tot 200 km/uur” adviseert de Raad het kabinet. Welke spoorlijn het beste versneld kan worden, noemt de Rli niet. Wel wordt erop gewezen dat Duitsland werkt aan het derde spoor tussen Emmerich en Oberhausen, om de snelheid en capaciteit te verbeteren. “De Raad adviseert om hierop aan te sluiten” staat in het rapport.

Corridorautoriteit

Commissievoorzitter Jeroen Kok benadrukt dat het juist niet gaat om nieuwe infrastructuur. Op korte termijn valt er al veel te winnen, bijvoorbeeld door het instellen van een corridorautoriteit. “De Eurostar van Londen naar Amsterdam staat in Brussel zestien minuten stil omdat de treinpaden niet op elkaar aansluiten. Er is onvoldoende coördinatie nu” legt hij uit. Idealiter is er één autoriteit die alle capaciteit in heel Europa op elkaar afstemt, maar dat is voor nu te complex. “Dat is wel de stip op de horizon. Maar nu gaan de gesprekken in 24 talen en zijn er veel barrières, daarom is het een goed begin per corridor een corridorautoriteit”.

Europese Commissie

Omdat het advies Nederland overstijgt heeft de adviesraad ook een brief geschreven naar de Europese Commissie. “Uniek is dat die niet alleen door ons is ondertekend, maar ook door onze collega’s in bijvoorbeeld België, Luxemburg en Duitsland” legt Kok uit. Daarnaast wordt de brief ook ondersteund door de raden van Portugal en Ierland.

In zowel de brief als het rapport schetst de Raad vier niveaus waarop de aanbevelingen betrekking hebben: mobiliteitsdiensten (denk aan vindbaarheid van treinkaartjes), vervoersdiensten (bijvoorbeeld internationale treinverbindingen), verkeersdiensten (denk aan afstemmen van treinpaden) en tot slot infrastructuur (de rails). Om tot verbetering te komen moet er op al die niveaus actie ondernomen worden.

Vraag naar mobiliteit

Om tot betere treindiensten te komen, adviseert de raad internationale concessies in te zetten. “Het spoor is nu al open voor internationale reizigersdiensten, maar er zijn te veel barrières, waardoor dit nauwelijks van de grond komt”. Een concessie waarbij de overheid de barrières voor toegang tot de markt wegneemt zou daarom een oplossing kunnen zijn.

Op dit moment is het aantal internationale reizigers drastisch gedaald vanwege het coronavirus. Maar volgens de Rli verdwijnt daarmee niet de noodzaak om nu tot actie over te gaan. “Dit is het moment. Niets doen is geen stilstand, maar achteruitgang. In Zweden en Kopenhagen is het autogebruik nu al 40% hoger dan voor de coronacrisis. De vraag naar mobiliteit verdwijnt niet. Als we nu niets doen dan wordt de positie van de internationale trein slechter dan voor de coronacrisis”.

Dit zijn de elf adviezen

1. Zet in op corridorcoördinatie
Knelpunten worden nu vaak nationaal bekeken, en onvoldoende vanuit internationaal perspectief. Omdat er behoefte is aan goede internationale coördinatie is het advies om te komen tot corridorcoördinatie.

2. Verbeter vindbaarheid en boekbaarheid van internationale reizen
Er zijn al diverse apps in ontwikkeling die geïntegreerde reisinformatie en tickets aanbieden. App-bouwers kampen echter met een gebrekkige toegang tot reisinformatie, reizigersdata en ticketverkoop omdat vervoerders die niet beschikbaar maken. Aanbieders moeten deze data zo snel mogelijk openbaar beschikbaar stellen, vindt de Raad. Dit kan geregeld worden via een Europese verordening.

3. Treinkaartjes minimaal negen maanden vooraf beschikbaar maken
Internationale treintickets zijn meestal pas drie maanden voor de reisdatum beschikbaar. Dit maakt de trein geen optie voor de reiziger die een reis langer van tevoren wil boeken of plannen. Daarom pleit de Rli ook dit via een Europese verordening te regelen. Een termijn van negen maanden is volgens de Raad haalbaar.

4. Verbeter reizigersrechten
De Europese reizigersrechten moeten verbeterd worden. “Net als bij vliegverkeer zouden vervoerders onderling afspraken moeten maken over opvang van elkaars passagiers bij vertraging en uitval (through ticketing). De Europese Commissie kan hierover in de passagiersrechtenverordening – die thans wordt herzien – bindende afspraken maken”.

5. Stimuleer nieuwe internationale vervoersdiensten
De Rli merkt op dat nieuwe vervoerders vaak worden tegengewerkt en ze moeilijk aan materieel kunnen komen. De raad adviseert het Ministerie van Infrastructuur zelf actief op zoek te gaan naar vervoerders die een internationale verbinding willen verzorgen. “In extreme gevallen zou het Ministerie hiervoor een volledige corridor uit de concessie voor het hoofdrailnet kunnen (her)aanbesteden om maatschappelijk meerwaarde te genereren met een internationale verbinding”.

6. Maak van de internationale trein een aantrekkelijk product
Marktwerking blijkt vervoerders vooralsnog niet genoeg te prikkelen om tegemoet te komen aan de wensen van de internationale treinreiziger.
Omdat een verduurzaming van het transport een belangrijk overheidsdoel is, kan ook de overheid investeren in een publiekscampagne om internationaal spoor onder de aandacht te brengen. Daarnaast kan ook het verlagen van het btw-tarief helpen om de trein aantrekkelijker te maken.

7. Verbeter afstemming treinpaden
Op veel internationale verbindingen is reistijdwinst te boeken als de tijdpaden die ter beschikking worden gesteld door de betrokken infrastructuurbeheerders beter op elkaar worden afgestemd.

8. Stimuleer toepassing informatietechnologie voor beter gebruik spoorcapaciteit
De capaciteit van het spoor kan ook flink worden vergroot als er beter gebruik wordt gemaakt van informatietechnologie, en bijvoorbeeld van ERTMS. Daarnaast kan de invoering van 3 kV-bovenleidingspanning helpen om het spoor intensiever te benutten.

9. Investeer in grensoverschrijdend spoor
Veel verbeteringen zijn mogelijk op het bestaande spoor, maar voor een aantal verbindingen zijn investeringen in de infrastructuur noodzakelijk. Dit betreft met name de verbindingen Eindhoven – Düsseldorf, Luik – Maastricht – Aken en Groningen – Bremen.

10. Investeer in één oostelijke corridor
Richting Duitsland ontbreekt het aan een snelle spoorverbinding. Het gaat niet alleen om reistijdwinst die er binnen Nederland te behalen valt, maar om het internationale perspectief. Gedacht kan worden om op één corridor de snelheid van bestaand spoor te verhogen naar 160-200 kilometer per uur.

11: Ontvlecht regionaal, nationaal en internationaal spoorvervoer
Op een aantal trajecten kan ontvlechting van regionaal, nationaal en internationaal spoor helpen om de doorstroming en snelheid te bevorderen. Dit zou bijvoorbeeld kunnen in de regio Amsterdam.