Onderzoeksraad: Veiligheid spoor moet beter

De veiligheid op het spoor moet snel verbeterd worden. Dat stelt de Onderzoeksraad voor Veiligheid in het onderzoek naar het treinongeluk bij Barendrecht van 24 september 2009. De onderzoekers wijzen er op dat de Spoorwegongevallenraad al in 1992 aangaf dat het oude beveiligingssysteem niet meer voldoet. De minister moet volgens de Onderzoeksraad snel duidelijkheid geven of en wanneer het Europese systeem ERTMS in Nederland wordt ingevoerd. 

• Zie ook: Treinongeluk Barendrecht en foto´s treinongeluk Barendrecht
• Van Vollenhove: ATB nu vernieuwen – niet langer wachten
• Nederlandse treinen passeren relatief vaak rood sein

Treinongeluk Barendrecht
Bij het treinongeluk van Barendrecht kwamen twee geoderentreinen frontaal met elkaar in aanrijding. In beide goederentreinen bevonden zich gevaarlijke stoffen, maar die zijn bij het ongeluk niet vrijgekomen. Bij het ongeluk kwam de machinist van één van de goederentreinen om het leven, de andere machinist raakte zwaar gewond. 
Behalve de twee goederentreinen was ook een reizigerstrein bij het incident betrokken. Deze kwam in aanrijding met wrakstukken maar kon door een noodstop erger voorkomen. 

Onwel 
De botsing is veroorzaakt doordat één van de treinen door een rood sein is gereden, zeer waarschijnlijk doordat de machinist onwel is geworden. Uit een eerder naar RTV Rijnmond gelekte conceptversie van het rapport bleek al dat de machinist een hartkwaal had. De trein had onderweg van Groningen naar rangeerterrein Kijfhoek al twee keer een noodstop gemaakt.
De treindienstleiders hadden beide noodstoppen echter niet opgemerkt. Ook de frontale botsing tussen twee goederentreinen werd aanvankelijk niet opgemerkt.

Oude beveiliging
Het ongeluk kon gebeuren doordat het sein in Barendrecht één van de seinen was die destijds nog was uitgerust met het oude beveiligingssysteem. De Onderzoeksraad voor Veiligheid, onder voorzitterschap van prof. mr. Pieter van Vollenhoven, heeft naar aanleiding van dit voorval een onderzoek gedaan.  

32 treinbotsingen
"Seinen zijn een cruciaal onderdeel van de beveiliging van het spoor. Een rood sein betekent dan ook een absolute plicht om te stoppen. Toch gebeurt het vaak (in 2009 214 keer, in 2010 172 keer) dat een trein een rood sein passeert. De afgelopen tien jaar heeft dat 32 keer geleid tot een botsing" concluderen de onderzoekers. Nederlandse treinen passeren in vergelijking met andere landen relatief vaak rood sein.

Beperkingen
Het huidige systeem is ontstaan na het grote treinongeluk bij Harmelen in 1962, maar is nu niet meer van deze tijd. Vooral omdat het spoor in de bijna 50 jaar veel drukker is geworden.
Het huidige systeem – aangeduid als Automatische Treinbeïnvloeding (ATB) – kent twee belangrijke beperkingen. ATB reageert pas als een trein harder rijdt dan 40 km per uur. En wanneer de trein iets afremt, volgt er ook als de trein nog wèl harder rijdt dan 40 km/uur geen reactie. De trein die bij Barendrecht door rood reed, had een snelheid van ongeveer 39 km/uur.

Nieuw systeem vertraagd
De NS ontwikkelde in de begin 90-er jaren een nieuw ATB systeem, dat deze gebreken niet meer kende, maar de invoering daarvan werd – onbeperkt – uitgesteld door de ontwikkeling in 1993 van een Europees veiligheidssysteem, waarop de minister wilde wachten. Op dit moment is nog altijd niet bekend of en wanneer het gehele Nederlandse spoorwegnet met het nieuwe Europese systeem zal zijn uitgerust. 

Minister
De Onderzoeksraad is van mening dat de minister op korte termijn duidelijkheid moet geven over waar en wanneer het Europese ERTMS-systeem wordt ingevoerd. Daarnaast vinden de onderzoekers dat de minister duidelijkheid moet geven welke veiligheidsmaatregelen worden genomen op baanvakken en emplacementen die niet van ERTMS worden voorzien.  

Maatregelen
Overigens is het niet zo dat er de afgelopen decinia geheel niets is veranderd. Na een ernstige treinbotsing in 2004 bij Amsterdam CS werden er toch maatregelen genomen om het aantal rood seinpassages te gaan verminderen. Van de 6.000 seinen op emplacementen werden om deze reden ongeveer 2.000 seinen voorzien van een extra beveiliging (ATB-vv). Het sein bij Barendrecht waar het ongeval gebeurd is, is na het ongeval door ProRail voorzien van deze extra beveiliging. De gemeente Barendrecht vindt dit echter niet voldoende en vraagt Schultz om ´door te pakken´.

• Bekijk het volledige onderzoek van de Onderzoeksraad naar het treinongeluk Barendrecht

Foto´s: Sjors Ribeiro Edison