NS Koploper (ICM)

De Koploper, Intercitymaterieel (ICM), is een treinstel van de Nederlandse Spoorwegen dat voornamelijk gebruikt wordt in Intercitytreindiensten. De eerste treinstellen kwamen in 1978 in dienst. De treinen rijden dagelijks over het Nederlandse spoorwegnet.

Protoserie
In 1977 werd er een protoserie van de Koploper besteld. Deze protoserie bestond uit zeven driedelige treinstellen en werden gebouwds door Talbot te Aken. In de spoorwereld werd deze protoserie aangeduid als ICM-O. 
Na de protoserie van de Koploper, stroomde vanaf 1983 de vervolgserie (nummering: 4011-4097) in. Bij deze stellen werden diverse zaken anders uitgevoerd dan bij de protoserie. Onder meer de indeling van de ramen, vormgeving van bagagerekken (met luchtdouches), de binnendeuren, de banken en de doorloopkoppen. 
De protoserie is in 2003, wegens hoge onderhoudskosten, terzijde gesteld.

Vervolgseries
Tussen 1983 en 1990 zijn de Koplopers 4011-4097 gebouwd. Deze treinstellen hebben twee motordraaistellen (4 aangedreven assen) onder één van de koprijtuigen. De ICM-2´s (4051-4097) hebben geen rijweerstanden maar choppers voor het aansturen van de motoren.
Vervolgens zijn er tussen 1990 en 1994 vijftig vierdelige Koplopers gebouwd (4201-4250). Deze treinstellen hebben zes aangedreven assen (drie motordraaistellen). De vierdelige Koplopers hebben in tegenstelling tot de driedelige wel magneetremmen.

Doorloopkop
Het treinstel heeft zijn officiële bijnaam te danken aan zijn karakteristieke doorloopkop. Deze doorloopkop, bedacht door Prof. ir. N.H.C.E. Zeevenhooven, maakte het reizigers, catering en conducteurs mogelijk om tijdens de rit van treinstel te wisselen.
De doorloopkoppen worden sinds 31 oktober 2005 niet meer gebruikt. Als reden is gegeven dat er door reizigers en treinpersoneel te weinig gebruik van werd gemaakt. Door het afschaffen van de catering op de trein in 2003 was daarvoor ook geen doorloopmogelijkheid meer nodig. Doordat het een ingewikkelde constructie is, zijn de doorloopkoppen nogal onderhevig aan slijtage. De storingen bij koppelen en ontkoppelen, met vertragingen als gevolg, waren een andere reden om ze in 2005 buiten werking te stellen. NS was bij de revisie op zoek naar bezuinigingen en besloot daarom de doorloopkoppen eerst onbedienbaar te maken en bij de latere modernisering zelfs te verwijderen. De besparing is € 200.000 op jaarbasis op onderhoud en voor de totale modernisering bedraagt de besparing € 7 miljoen. NS heeft hiermee het uitgangspunt losgelaten dat tijdens langere ritten tussen ver uiteen gelegen stations , zoals tussen Zwolle, Amersfoort en Assen , de conducteur in de gehele trein moet kunnen komen.
Het totaalgewicht van een treinstel vermindert met ongeveer 1000 kilogram wanneer beide doorloopkopconstructies worden vervangen door kunststof afdekplaten. Dit heeft een gunstige invloed op het energieverbruik en dus de CO2-uitstoot per gereden kilometer.

Indeling
De Koploper was de eerste Nederlandse trein waar vanaf de bouw behalve het gebruikelijke vis-à-vis (met de banken tegenover elkaar) ook de coachopstelling (met de banken achter elkaar) werd toegepast. Bovendien staan de zitplaatsen in de tweede klas ook nog eens verder uit elkaar dan bij andere treinen.

Modernisering
Vanaf november 2006 wordt het Intercitymaterieel gemoderniseerd, te beginnen met de driedelige stellen. In april 2007 is het eerste treinstel door de NedTrainwerkplaats in Haarlem afgeleverd en in de gewone treindienst opgenomen. Ter onderscheiding van de nog niet gemoderniseerde stellen worden de gemoderniseerde treinstellen aangeduid als ICMm. Deze treinstellen hebben een geheel vernieuwd interieur, met ongeveer 13% meer zitplaatsen. Daarnaast is er een duidelijker onderscheid tussen de eerste en tweede klas: de eerste klas heeft rode stoelen, de tweede klas blauwe, net als bij de vernieuwde sprinter (SGMm). Verder is de vernieuwde Koploper voorzien van een rolstoeltoilet, airconditioning, digitale reisinformatie, een digitaal koersbord en een statische omzetter in plaats van de huidige motorgenerator. De modernisering van de driedelige stellen kost € 190 miljoen.
De bedoeling is om in 2010 te gaan beginnen met de modernisering van de vierdelige treinstellen. Deze modernisering zal vermoedelijk tot 2012 duren.

Opvallend
Opvallend zijn een aantal koplopers die volledig bestickerd zijn geweest. Tussen 1986 en 2002 waren enkele Koplopers voorzien van totaalreclame. De bedrijven KLM (de 4011 in 1986/1987), Martinair (de 4012 in 1986/1987), Aegon (treinstel 4024, later gevolgd door de 4011 en 4012), Randstad (treinstel 4050) en De Lage Landen (eveneens treinstel 4050) hebben NS betaald om een of meer treinstellen in hun huisstijl te laten rondrijden.
In het kader van 50 jaar Kinderboekenweek is in 2004 treinstel 4028 tijdelijk bestickerd als Kinderboekentrein.
Eveneens in 2004 is treinstel 4241 in het kader van de sponsoring door NS van NOC*NSF geheel in het oranje bestickerd. Vanaf 2005 rijden ook treinstellen 4201 en 4240 als Olympisch treinstel. Aan de zijkant van de trein zijn sporters in actie te zien. Ook de binnenvloeren van deze twee treinstellen zijn hierbij voorzien van bijpassende bestickering. Ook twee V-IRMtreinstellen werden in oranje gehuld.

Groninger Museum
Een ander opvallend treinstel was de 4023, die in 1999 een rijdend reclame object werd voor het Groninger Museum. Dat jaar werd het interieur van het treinstel door de Italiaanse designer Alessandro Mendini onder handen genomen. Zo werden de banken in diverse kleuren bekleed, kregen bagagerekken, vloeren en deuren nieuwe kleuren en werden de tussenwanden werden voorzien van verschillende levensgrote kunstwerken. Deze uitvoering heeft het treinstel behouden tot het in 2007 aan de beurt was voor modernisering.

Bron: Wikipedia.

Onderste twee foto´s: copyrights Ad Boer. Bovenste foto´s: www.torro-trains.com